ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਹੋਸ਼ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ

ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਖ਼ਾਲਸਾ) ਪਿੰਡ ਚਨਾਰਥਲ, ਮੌੜ ਮੰਡੀ ( ਜਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ)-97802-64599

ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਹੋਸ਼ ਦਾ ਆਪਸੀ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ‘ਇਕੱਲਾ ਹੋਸ਼’ ਵੀ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਤੇ ‘ਇਕੱਲਾ ਜੋਸ਼’ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੰਵਾਰ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਪਰ ਹੋਸ਼ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਕੁ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਕੋਲ ਹੀ ਵਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਦਿਲ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਦਿਮਾਗ਼ ਤੋਂ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਚੁਟਕਲੇ ਬਣਾ ਰੱਖੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਿਤੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਕਣ ਦੀ ਮੰਡੀ ਲੱਗੀ, ਉੱਥੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵੇਚਣ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਵਕੀਲ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ ਮੁੱਲ ਇੱਕ ਕ੍ਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੰਗਿਆ, ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਇੰਜਨੀਅਰ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ ਮੁੱਲ 2 ਕ੍ਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੰਗਿਆ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ ਮੁੱਲ 3 ਕ੍ਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੰਗਿਆ, ਤਾਂ ਖਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਤੂੰ ਵਕੀਲ ਤੇ ਇੰਜਨੀਅਰ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਮੁੱਲ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈਂ, ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ? ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਰਤ-ਵਰਤ ਕੇ ਪੁਰਾਣਾ ਕਰ ਛੱਡਿਆ ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਇਸ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੇਰਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਣਲੱਗ ਹੈ। ਸੋ, ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸੱਚ ਵੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੋਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ। ਇਹ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਬਰਗਾੜੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦੀ ਬੇ-ਅਦਬੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਉਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ, ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਉਤਰ ਆਏ ਤੇ ਧਰਨੇ ਲਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਪਰ ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਨੇ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ‘ਧਰਨੇ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਸਿਰਫ ਆਵਾਜਾਈ ਠੱਪ ਕਰਕੇ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਜਾ ਨੂੰ ਦੁੱਖੀ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ‘ਧਰਨੇ’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ‘ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਸਨ ਦੀ ਲਾ-ਪਰਵਾਹੀ ਤੇ ਬੇ-ਧਿਆਨੀ ਦਾ ਦੂਜੇ ਦੇਸਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ। ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਕਿ ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਦੁੱਖੀ ਹਨ, ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਜਾਂ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਤਕਲੀਫ ਦੂਰ ਕਰੋ ਜਾਂ ਫਿਰ ਰਾਜ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਉ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਜਾ ਨੂੰ ਹੀ ਸੁਖੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।’ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਬਦਨਾਮੀ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਹਰ ਹੱਥਕੰਡਾ ਵਰਤ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਸੂਰਵਾਰ ਠਹਿਰਾ ਕੇ ਧਰਨਿਆਂ ਤੋਂ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹੇਗੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਰਕਾਰ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਅੱਗਾਂ ਲਗਾਉਣ, ਭੰਨ-ਤੋੜ ਕਰਨ ਤਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦੋਸ਼ੀ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਹੀ ਕੇਸ ਬਣਾ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ਪਿੱਛੇ ਰਹੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਡਰਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹੌਲ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮੰਗੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਵੀ ਵਿੱਚੇ ਹੀ ਲਟਕ ਜਾਣਗੀਆਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪੱਲਾ ਛੁੱਟ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਬੈਠੇ ਲੋਕਾਂ ’ਤੇ ਲਾਠੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਬਦਨਾਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਫਿਰ ‘ਕੁਟਿਆ ਵੀ ਤੇ ਰੋਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ’ ਵਾਲੀ ਕਹਾਵਤ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਧਰਨਾਕਾਰੀਆਂ ’ਚ ਆਪਣੇ ਕੈਟ (ਜਾਸੂਸ) ਛੱਡ ਕੇ ਭੜਕਾਉ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਸਾਡੇ ਕਈ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬੁਲਾਰੇ ਗ਼ਰਮ ਖ਼ਿਆਲੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਨੌਜ਼ਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋਸ਼ ਭਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨੌਜ਼ਵਾਨ ਹੋਸ਼ ਗਵਾ ਕੇ ਕਈ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬਹਾਨਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਆਗੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਰੋਸ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਜੀ: ‘‘ਫਰੀਦਾ ! ਬੁਰੇ ਦਾ ਭਲਾ ਕਰਿ, ਗੁਸਾ ਮਨਿ ਨ ਹਢਾਇ ॥’’ (੧੩੮੧), ਪੰਚਮ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੱਤੀ ਤਵੀ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਵੀ ‘‘ਤੇਰਾ ਕੀਆ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ ॥’’ (ਮ: ੫/੩੯੪) ਫ਼ੁਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਾਈਂ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ! ਅਗਰ ਹੁਕਮ ਕਰੋ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਪਲਟਾ ਦੇਵਾਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਪੁੰਜ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਇਹ ਕੰਮ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ‘ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ’ ਇਸ ਕਰਕੇ ਪਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇਗ਼’ (ਤਲਵਾਰ) ਦੇ ਧਨੀ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਿਤਾਂ ਨਾਲ ਤਲਵਾਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕਰਨ ਨਹੀਂ ਗਏ ਸਗੋਂ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈ ਕੇ ਹਰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਭੜਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੋਂ ਹੀ ਭਟਕਣ ਕਾਰਨ ਜਲਦੀ ਠੰਡੇ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕੁਝ ਕੁ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਭੜਕਾਉ ਭਾਸ਼ਨ ਸੁਣ ਕੇ ਕਈ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਬਰੀ ਹੜਤਾਲਾਂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਜਾਂ ਕੇਵਲ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਬੈਠ ਕੇ ਪ੍ਰਜਾ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕਰਨ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਬਿਨਾ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਜੈਕਾਰੇ ਛੱਡੀ ਜਾਣੇ, ਚੀਕਾਂ ਮਾਰੀ ਜਾਣਾ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਜੰਗ ਜਿੱਤ ਕੇ ਆਏ ਹੋਣ, ਕਿਸੇ ਮੰਜ਼ਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੀ ਇਹੀ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਨਾ-ਸਮਝ ਲੋਕ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਕਿ ਬੁਲਾਰਾ ਕਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਜਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ? ਇਸ ਲਈ ਸਿੱਖੋ ! ਜਾਗੋ, ਹੋਸ਼ ਕਰੋ ਤੇ ਇਕੱਤਰ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਾਂਤੀਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਲ ਵੱਲ ਵਧੋ। ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ, ਪਾੜੋ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਜਿਹਾ ਆਵੇਗਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਰਨਗੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ ਖੋਹਲੋ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਥੁੱਕਣਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਵੀ ਪੰਡਾਲ ਵਿਚੋਂ ‘ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ’ ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਤੇ ਅਣਲੱਗ ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਕਦੇ ਵਰਤਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਗਿਆ। ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਜੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਰ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦਾ ਭਾਵੇਂ ਹਿਰਦਾ ਦੁੱਖੀ ਹੋਇਆ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵੀ ਉਹੀ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਿੱਖੀ ਸਰੂਪ ’ਚ ਸਾਡੇ ਆਗੂ ਬਣ ਕੇ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਗ਼ਰਮ ਖ਼ਿਆਲੀ ਗੁਰਸਿੱਖ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਤਾ ਕਹਿ ਕੇ ਆਰੋਪ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਮਨਜੂਰ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰੇ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਬਦਨਾਮੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਬਦਨਾਮੀ ਕਰਨੀ ਸੋਭਦੀ ਨਹੀਂ।
ਭਰਾ ਮਾਰੂ ਫੁੱਟ ਕੌਮ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੋਸ਼ੀ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਇੱਕ ਸਾਇਰ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਇਉਂ ਰੱਖੇ: ‘ਉਹਨੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਅਕਲ ਸਿਖਾਵਣੀ ਨੀ, ਜਿਹੜਾ ਆਪ ਹੀ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਗੁੱਟ ਹੋਵੇ। ਰੁੱਕ ਜਾਣ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਰਾਹ ਸਾਰੇ, ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੁੱਟ-ਘਸੁੱਟ ਹੋਵੇ। ਖਾ ਜਾਣਗੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਘੁਣ ਵਾਂਗੂ, ਰਿਸਵਤਖੋਰ ਤੇ ਚੋਰ ਦਾ ਜੁੱਟ ਹੋਵੇ। ਜਿਹੜੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦੀ ਦਾ ਪਲੇ ਬੂਟਾ, ਵੇਲ ਨੇਕੀਆਂ ਦੀ ਉੱਥੋਂ ਪੁੱਟ ਹੋਵੇ। ਲੋਭੀ- ਲਾਲਚੀ ਵੱਸਦੇ ਹੋਣ ਜਿੱਥੇ, ਉੱਥੇ ਧਰਮੀਆਂ ਦਾ ਗਲਾ ਘੁੱਟ ਹੋਵੇ। ਫੁੱਟ ਜਾਣ ਉਹ ਸਾਉਣ ਦੀ ਫੁੱਟ ਵਾਂਗੂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੌਮਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਫੁੱਟ ਹੋਵੇ।’
ਉਕਤ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਰੁੱਟੀ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: ‘ਚੌਧਰ ਦੀ ਭੁੱਖ’। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਕੰਮ ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹਨ ’ਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਾਟ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਇੰਜ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਹੀ ਬੱਝੇ। ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਪਾਟ ਕੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਸੰਤਾਂ ਦੇ, ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ, ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਦੇ, ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕੌਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁੱਠ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਆਪਣੀ ਚੌਧਰ ਤੇ ਪਾਰਟੀਆਂ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਕੋ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਬਦਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਲਵਾਰ ਤੇ ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਅੱਜ ਵੋਟ ਰਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਆਰਥੀ ਬੰਦਿਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਵਾ ਕੇ ਚੰਗੇ ਨਿਸਕਾਮ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਆਉਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇ-ਅਦਬੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਾਲਚੀ ਬਿ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਵੋਟ ਨਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰੀਏ। ਇਹ ਭੋਲੇ ਬਣ ਕੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ’ਚ ਆਉਣਗੇ, ਚੌਕੰਨੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਥ ਦੋਖੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ’ਚ ਸਾਡੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹਕੂਮਤਾਂ ਕੇਵਲ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣ ਕੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣ, ਇਹੀ ਨੀਤੀ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਕਾਰਗਰ (ਸਫਲ) ਨੀਤੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਹਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਗੰਦੀ ਸਿਆਸਤ ਕਾਰਨ ਇਨਸਾਫ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਉੱਠਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੈ ਕਿ ‘ਮੁਦਤੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈ ਹੈਂ, ਰੰਜੋ-ਗ਼ਮ ਸਹਿਤੇ ਹੂਏ। ਸ਼ਰਮ ਸੀ ਆਤੀ ਹੈ, ਇਸ ਵਤਨ ਕੋ ਵਤਨ ਕਹਿਤੇ ਹੂਏ।’

ਦੇਗ ਤੇਗ ਫਤਹਿ।

ਬੀਬੀ ਮਨਰਾਜ ਕੌਰ-98555-61976

ਚਿਤਵਨ ਸਿੰਘ..ਦਾਦਾ ਜੀ ! ਅਰਦਾਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਰੋਜ ਪੜਦੇ ਹਾਂ ‘ਦੇਗ ਤੇਗ ਫਤਹਿ’ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੈ, ਦਸੋ ਜੀ।

ਦਾਦਾ ਜੀ..ਤੁਸੀਂ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਹੋ ਜੀ. ਥੋੜੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਉਂਗੇ ਤਾਂ ਆਪੇ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਚਿਤਵਨ ਸਿੰਘ…ਦਾਦਾ ਜੀ ! ਦੱਸੋ ਨਾ…ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਦੀ ਸਮਝ ਆਵੇਗੀ ਤਾਂ ਮੈ ਆਪੇ ਹੀ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਵੱਡਾ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗਾ।

ਦਾਦਾ ਜੀ..ਉਹ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ ..ਪੁੱਤਰ ਜੀ! ਪਰ..

ਚਿਤਵਨ ਸਿੰਘ… ਦਾਦਾ ਜੀ! ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਪੈ ਗਏ ਹੋ। ਆਪ ਜੀ ਹੀ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਵੱਡਾ ਉਹ, ਜਿਸ ਦੀ ਸਮਝ ਵੱਡੀ ਹੋਵੇ।

ਦਾਦਾ ਜੀ.. ਹਾਂ ਜੀ, ਬੇਟਾ ਜੀ! ਤੁਸੀਂ ਸੱਚੀ ਮੁੱਚੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹੋ ਜੀ. ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੱਚੀ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਿਆ ਹਾਂ, ਪੁੱਛੋ ਜੀ! ਕੀ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਜੀ।

ਚਿਤਵਨ ਸਿੰਘ.. ‘ਦੇਗ ਤੇਗ ਫਤਹਿ’ ਦਾ ਮਤਲਬ, ਦੱਸੋ ਜੀ।

ਦਾਦਾ ਜੀ…ਬੇਟਾ ਜੀ! ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਜਿਹਾ ਅੱਖਰੀ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਮਿਲਦਾ ਹੈ..ਉਸ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ ਛਕਣਾ ਹੈ…ਇਹ ਹੈ ‘ਦੇਗ ਫਤਹਿ….’ ਤੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਦੀ ‘ਤੇਗ’ ਭਾਵ ਕਿਰਪਾਨ ਸਦਾ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਮਜ਼ਲੂਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਉੱਠੇ ਵਰਨਾ ਆਰਾਮ ਕਰੇ, ਵਿਅਰਥ ਖੂਨ ਖ਼ਰਾਬਾ ਨਾ ਕਰੇ।

ਚਿਤਵਨ ਸਿੰਘ…ਦਾਦਾ ਜੀ! ਮਜ਼ਲੂਮ ਕੌਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?

ਦਾਦਾ ਜੀ… ਜਿਸ ਇਨਸਾਨ ਉੱਤੇ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਦੀ ਸਮੱਰਥਾ ਨਾ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਲੂਮ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਚਿਤਵਨ ਸਿੰਘ …ਤਾਂ ਉਸ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਡੱਟ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਣ ਨੂੰ ‘ਤੇਗ ਫਤਹਿ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਸੇ ਵਡਭਾਗੀ ਜਿਨ੍ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ॥

ਡਾ. ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ (ਐਮ. ਡੀ.), ਰਾਮਗੜ੍ਹ (ਝਾੜਖੰਡ) –099738-61183

ਇਹ ਜਨਮ; ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਰਮ-ਪਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਨਸੀਬ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਗੋਬਿੰਦ (ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ) ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕ ਸੁਨਿਹਰਾ ਮੌਕਾ ਹੈ: ‘‘ਭਈ ਪਰਾਪਤਿ, ਮਾਨੁਖ ਦੇਹੁਰੀਆ ॥ ਗੋਬਿੰਦ ਮਿਲਣ ਕੀ, ਇਹ ਤੇਰੀ ਬਰੀਆ ॥’’ (ਮ: ੫/੧੨) ਭਾਵ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਅਮੋਲਕ (ਢੁੱਕਵਾਂ) ਸਮਾਂ ਹੈ।

ਇਹ ਜਨਮ ਬਾਰ ਬਾਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਰਾਤਨ ਰਵਾਇਤ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਜਨਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤੇ ਵੀ ਤਰਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ: ‘‘ਇਸ ਦੇਹੀ ਕਉ, ਸਿਮਰਹਿ ਦੇਵ ॥ ਸੋ ਦੇਹੀ, ਭਜੁ ਹਰਿ ਕੀ ਸੇਵ ॥’’ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੫੯)

ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਦਾ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦਰਖ਼ਤ ਤੋਂ ਪੱਕਿਆਂ ਹੋਇਆ ਫਲ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਪਏ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁੜ ਕੇ ਟਹਿਣੀ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਲਗ ਸਕਦਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ: ‘‘ਕਬੀਰ ! ਮਾਨਸ ਜਨਮੁ ਦੁਲੰਭੁ ਹੈ, ਹੋਇ ਨ ਬਾਰੈ ਬਾਰ ॥ ਜਿਉ ਬਨ ਫਲ ਪਾਕੇ ਭੁਇ ਗਿਰਹਿ, ਬਹੁਰਿ ਨ ਲਾਗਹਿ ਡਾਰ ॥’’ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੩੬੬)

ਦੁਨਿਆਵੀ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ, ਆਪਣਾ ਕੀਮਤੀ ਸਮਾ ਕੇਵਲ ਦੁਨਿਆਵੀ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ’ਚ ਹੀ ਵਿਅਰਥ ਗਵਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਰੱਬੀ ਭਗਤ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਨਮ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕਿਰਤ-ਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਵੀ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਧਿਆਉਣ ਲਈ ਤੇ ਪਰਮ-ਪਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਦੁਨਿਆਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹੈ: ‘‘ਰੈਣਿ ਗਵਾਈ ਸੋਇ ਕੈ, ਦਿਵਸੁ ਗਵਾਇਆ ਖਾਇ ॥ ਹੀਰੇ ਜੈਸਾ ਜਨਮੁ ਹੈ, ਕਉਡੀ ਬਦਲੇ ਜਾਇ ॥’’ (ਮ: ੧/੧੫੬)

ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਕੋਈ ਕੰਮ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਸੌਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਭਗਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਸਾਰਕ ਕੰਮ ਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਭਗਤ ਤਿ੍ਰਲੋਚਨ ਜੀ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ: ‘‘ਨਾਮਾ ਕਹੈ ਤਿਲੋਚਨਾ ! ਮੁਖ ਤੇ ਰਾਮੁ ਸੰਮ੍ਾਲਿ ॥ ਹਾਥ ਪਾਉ ਕਰਿ ਕਾਮੁ ਸਭੁ, ਚੀਤੁ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲਿ ॥’’ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੩੭੬) ਭਾਵ ‘ਹੱਥ ਕਾਰ ਵੱਲ ਤੇ ਚਿੱਤ ਕਰਤਾਰ ਵੱਲ’ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪੂਰਨ ਗੁਰੂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ: ‘‘ਨਾਨਕ ! ਸਤਿਗੁਰਿ ਭੇਟਿਐ, ਪੂਰੀ ਹੋਵੈ ਜੁਗਤਿ ॥ ਹਸੰਦਿਆ, ਖੇਲੰਦਿਆ, ਪੈਨੰਦਿਆ, ਖਾਵੰਦਿਆ; ਵਿਚੇ ਹੋਵੈ ਮੁਕਤਿ ॥’’ (ਮ: ੫/੫੨੨)

ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਜਗਤ ਪਸਾਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਸਿਰਜਨਹਾਰ (ਕਰਤਾਰ) ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਰੱਬੀ ਦਰ ’ਤੇ ਪਰਵਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ: ‘‘ਏ ਸਰੀਰਾ ਮੇਰਿਆ ! ਇਸੁ ਜਗ ਮਹਿ ਆਇ ਕੈ, ਕਿਆ ਤੁਧੁ ਕਰਮ ਕਮਾਇਆ ? ॥’’ (ਮ: ੩/੯੨੨), ‘‘ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਏਹੁ ਸਰੀਰੁ ਪਰਵਾਣੁ ਹੋਆ; ਜਿਨਿ, ਸਤਿਗੁਰ ਸਿਉ ਚਿਤੁ ਲਾਇਆ ॥’’ (ਮ: ੩/੯੨੨) ਆਦਿ।

ਮਨੁੱਖ ਇਹ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਉਣ ਤੋਂ ਵਿਹਲਾ ਹੋ ਕੇ ਨਾਮ ਜਪਾਂਗਾ, ਸਿਮਰਨ ਕਰਾਂਗਾ। ਇਸ ਸੋਚ ਅਧੀਨ ਹੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਬਤੀਤ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਜਪ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਜਗਤ-ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਨਾਮ ਰੂਪੀ ਵਾਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦੁਚਿੱਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲੰਘ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਸਾਨੂੰ (ਗਾਫ਼ਲਾਂ) ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ‘‘ਪ੍ਰਾਣੀ ! ਤੂੰ ਆਇਆ ਲਾਹਾ ਲੈਣਿ ॥ ਲਗਾ ਕਿਤੁ ਕੁਫਕੜੇ ? ਸਭ ਮੁਕਦੀ ਚਲੀ ਰੈਣਿ ॥’’ (ਮ: ੫/੪੩) ਭਾਵ ਜਿਵੇਂ ਧਾਨ ਜਾਂ ਤਿਲ ਆਦਿ ਦਾ ਛਿਲਕਾ, ਦਾਣੇ (ਮੂਲ) ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਖੋਖਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਵੈਸੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਜਪਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਖੋਖਲਾ (ਹੌਲਾ, ਹੋਛਾ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ‘‘ਕਣ ਬਿਨਾ, ਜੈਸੇ ਥੋਥਰ ਤੁਖਾ ॥ ਨਾਮ ਬਿਹੂਨ, ਸੂਨੇ ਸੇ ਮੁਖਾ ॥’’ (ਮ: ੫/੧੯੨)

ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਤਮਾਮ ਪਸੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਮਿਰਤਕ ਸਰੀਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਆ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ: ‘‘ਸਗਲ ਸਰੀਰ, ਆਵਤ ਸਭ ਕਾਮ ॥ ਨਿਹਫਲ ਮਾਨੁਖੁ, ਜਪੈ ਨਹੀ ਨਾਮ ॥’’ (ਮ: ੫/੧੯੦)

ਗੁਰੂ ਜੀ ਗੰਦੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਅਤੇ ਗੰਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਗੰਦੇ ਕੱਪੜੇ ਸਾਬਣ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗੰਦੇ ਸਰੀਰਕ ਅੰਗ (ਹਥ, ਪੈਰ, ਤਨ, ਕਾਇਆਂ ਆਦਿ) ਵੀ ਪਵਿੱਤਰ (ਸੁੱਚੇ) ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਗੰਦੀ ਹੋਈ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵੀ ਰੱਬੀ ਨਾਮ-ਜਲ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਸਾਫ਼ (ਸ਼ੁੱਧ) ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਭਾਵ ਉਸ ਦੀ ਮੈਲ ਉਤਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ: ‘‘ਭਰੀਐ; ਹਥੁ, ਪੈਰੁ, ਤਨੁ, ਦੇਹ ॥ ਪਾਣੀ ਧੋਤੈ; ਉਤਰਸੁ ਖੇਹ ॥ ਮੂਤ ਪਲੀਤੀ; ਕਪੜੁ ਹੋਇ ॥ ਦੇ ਸਾਬੂਣੁ, ਲਈਐ ਓਹੁ ਧੋਇ ॥ ਭਰੀਐ ਮਤਿ; ਪਾਪਾ ਕੈ ਸੰਗਿ ॥ ਓਹੁ ਧੋਪੈ, ਨਾਵੈ ਕੈ ਰੰਗਿ ॥’’ (ਜਪੁ /ਮ: ੧)

ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਖਾਧਾ-ਪੀਤਾ ਸਭ ਕੁਝ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਰੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ: ‘‘ਤਿਨ ਕਾ ਖਾਧਾ ਪੈਧਾ ਮਾਇਆ ਸਭੁ ਪਵਿਤੁ ਹੈ, ਜੋ ਨਾਮਿ ਹਰਿ ਰਾਤੇ ॥’’ (ਮ: ੪/੬੪੮)

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਮਾਰੂਥਲ ਵੀ ਸੋਨੇ ਦੇ ਚੌਬਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸੁੰਦਰ ਚਮਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਜਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਵੀ ਉਜਾੜ (ਮਾਰੂਥਲ ਵਾਂਗ) ਜਾਪਦਾ ਹੈ: ‘‘ਜਿਥੈ ਨਾਮੁ ਜਪੀਐ, ਪ੍ਰਭ ਪਿਆਰੇ ॥ ਸੇ ਅਸਥਲ ਸੋਇਨ ਚਉਬਾਰੇ ॥ ਜਿਥੈ ਨਾਮੁ ਨ ਜਪੀਐ ਮੇਰੇ ਗੋਇਦਾ, ਸੇਈ ਨਗਰ ਉਜਾੜੀ ਜੀਉ ॥’’ (ਮ: ੫/੧੦੫) ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ‘ਮਾਤਾ, ਪਿਤਾ, ਭੈਣ, ਭਰਾ’ ਆਦਿ ਸਾਥੀ ਵੀ ਮਦਦਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉੱਥੇ ਰੱਬ ਆਪ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ‘‘ਜਿਥੈ ਪੁਤ੍ਰੁ ਕਲਤ੍ਰੁ ਨ ਬੇਲੀ ਕੋਈ, ਤਿਥੈ ਹਰਿ ਆਪਿ ਛਡਾਇਦਾ ॥’’ (ਮ: ੫/੧੦੭੬) ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਸਿਮਰਦਾ ਹੈ, ਨਾਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ’ਚ ਵਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਮ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਾਥੀ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਾਰੀ ਹੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ‘‘ਰਾਜਾ ਸਗਲੀ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਾ, ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਮਨੁ ਭਿੰਨਾ ॥’’ (ਮ: ੫/੭੦੭) ਭਾਵ ਉਹੀ ਮਨੁੱਖ ਸਭ ਤੋਂ ਉਤਮ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਬਾਣੀ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ ਦੇਂਦੀ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਮੇਰਾ ਜੀਵਨ ਹੀ ਤਾਂ ਹੈ ਜੇ ਮੈ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਦਾ ਹਾਂ: ‘‘ਨਾਨਕ ! ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ, ਤਾਂ ਜੀਵਾਂ; ਤਨੁ ਮਨੁ ਥੀਵੈ ਹਰਿਆ ॥’’ (ਮ: ੫/੧੪੨੯) ਭਾਵ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਜੋ ਨਾਮ ਜਪਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਵੇ।

ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਦੇ ਹਨ ਉਹ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਨਾਮ ਹਰ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਭਾਗਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ: ‘‘ਨਾਮੁ ਸੁਣੀ, ਨਾਮੋ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ॥ ਵਡੈ ਭਾਗਿ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਪਾਵੈ ॥੧॥ ਨਾਮੁ ਜਪਹੁ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਰਗਾਸਾ ॥ ਨਾਮ ਬਿਨਾ, ਮੈ ਧਰ ਨਹੀ ਕਾਈ; ਨਾਮੁ ਰਵਿਆ ਸਭ ਸਾਸ ਗਿਰਾਸਾ ॥’’ (ਮ: ੪/੩੬੭)

ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ, ਪ੍ਰਭੂ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਨਮ-ਮਰਨ ਦਾ ਗੇੜ ਕੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਹਨ: ‘‘ਨਾਮੁ ਜਪਹੁ, ਤਉ ਕਟੀਅਹਿ ਫਾਸਾ ॥ ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ, ਆਵਨ ਜਾਨੁ ਨ ਹੋਈ ॥ ਏਕਹਿ ਏਕ ਜਪਹੁ, ਜਪੁ ਸੋਈ ॥’’ (ਮ: ੫/੨੫੮), ‘‘ਹਰਿ ਏਕੁ ਸਿਮਰਿ, ਏਕੁ ਸਿਮਰਿ, ਏਕੁ ਸਿਮਰਿ ਪਿਆਰੇ ॥ ਕਲਿ ਕਲੇਸ, ਲੋਭ, ਮੋਹ; ਮਹਾ ਭਉਜਲੁ ਤਾਰੇ ॥’’ (ਮ: ੫/੬੭੯) ਆਦਿ, ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਹੇ ਗਿਆਨਹੀਣ ਮਨੁੱਖ! ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਨੂੰ ਸਿਮਰ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਵਿਅਰਥ ਹੀ ਚਲਾ ਜਾਏਗਾ: ‘‘ਅੰਧੁਲੇ ! ਕਿਆ ਪਾਇਆ ਜਗਿ ਆਇ ? ॥ ਰਾਮੁ ਰਿਦੈ ਨਹੀ ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ, ਚਾਲੇ ਮੂਲੁ ਗਵਾਇ ॥’’ (ਮ: ੧/੧੧੨੬)

ਉਪਰੋਕਤ ਤਮਾਮ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸਾਂ ਦੀ ਵੀਚਾਰ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਿਆਂ ਹੁਣ ਫ਼ੈਸਲਾ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਲੋਕ ’ਚ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਦੀਵੀ ਸਥਿਰ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਗੁਰੂ (ਸਾਧੂ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰੂ (ਸਾਧੂ) ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਸਥਿਰ ਮਾਲਕ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਿਆ ਹੈ ਉਹੀ ਸਥਿਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਜੂਨਾਂ ’ਚ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਤੇ ਮਰਦਾ ਨਹੀਂ; ਜਿਵੇਂ: ‘‘ਨਾਮੁ ਰਹਿਓ, ਸਾਧੂ ਰਹਿਓ, ਰਹਿਓ ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦੁ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ! ਇਹ ਜਗਤ ਮੈ, ਕਿਨ ਜਪਿਓ ਗੁਰ ਮੰਤੁ ॥’’ (ਮ: ੯/੧੪੨੯)

ਹੇ ਮੇਰੇ ਮਨ! ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਤੈਨੂੰ ਹੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਤੂੰ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ ਬਣ ਜਾਹ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਨੂੰ ਜਪਿਆ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੀਸਦੀਵੀ ਸੁੱਖਾਂ ਦਾ ਘਰ ਮਾਲਕ (ਕਰਤਾਰ) ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਵਸਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਅਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਹੈ: ‘‘ਸੇ ਵਡਭਾਗੀ, ਜਿਨ੍ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ॥ ਸਦਾ ਗੁਣਦਾਤਾ, ਮੰਨਿ ਵਸਾਇਆ ॥’’ (ਮ: ੩/੩੬੧)

‘ਸਤਿਸੰਗ’ ਬਨਾਮ ‘ਜਾਪ’

ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ, 1008, ਫੇਜ-2, ਅਰਬਨ ਅਸਟੇਟ, ਪਟਿਆਲਾ (ਪੰਜਾਬ)-94171-91916

‘ਸਤਿਸੰਗ’ (ਜਾਂ ‘ਸਤਿਸੰਗਤ’) ਤੇ ‘ਜਾਪ’ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਧਾਰਮਿਕ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ’ਚ ਵੱਡਾ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ (ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਜੋ ਅਸਲ ਅਰਥ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਬਾਰੇ) ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

‘ਸਤਿਸੰਗ’ ਜਾਂ ‘ਸਤਿਸੰਗਤ’- ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਪਹੁੰਚੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਸਤਿਸੰਗਤ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ‘ਸਤਿਸੰਗਤ’ ਸ਼ਬਦ ਸੁੱਚੇ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੋਝੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰੇਮ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਕਤ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਸਮਝਣ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਲ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਮਨ ਜਾਂ ਆਤਮਾ ਕਰਕੇ ਉੱਥੋਂ ਗ਼ੈਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਗਤੀ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਅਸਲੀ ਯੋਗਦਾਨ ਮਨ ਜਾਂ ਆਤਮਾ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਸਰੀਰ ਦਾ। ਸਰੀਰ ਤਾਂ ਜੋ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਲਈ ਹਦਾਇਤ ਮਨ ਜਾਂ ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤਵਾਰ ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਬਾਂ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਚੋਰੀ ਹੋ ਜਾਣਦੀਆਂ ਵਾਰਦਾਤਾਂ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਸੁਣਨ ਲਈ ਮਿਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਘਟੀਆ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੀ ਉਸੇ ‘ਸਤਿਸੰਗਤ’ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

‘ਸਤਿਸੰਗਤ’ ਵਿੱਚ ਘੰਟਾ ਜਾਂ ਥੋੜਾ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਜੋ ਵੀ ਅਸੀਂ ਗੁਜਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਬਾਕੀ ਤਕਰੀਬਨ 23 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ? ਉਸ ਦਾ ਅਸਰ ਵੀ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ’ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।

ਸੋ, ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਲਈ ‘ਸਤਸੰਗੀ’ ਬਣਨ ਨਾਲ ਬਾਕੀ 23 ਘੰਟੇ ਦਾ ਘਾਟਾ ਕਿਵੇਂ ਪੂਰਾ ਹੋਵੇਗਾ? ਇੰਨਾਂ ਵੱਡਾ ਘਾਟਾ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੇ ‘ਸਤਿਸੰਗਤ’ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਕੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ‘ਸੱਤ’ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਸਕਾਂਗੇ ?

‘ਸਤਿਸੰਗਤ’ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ‘ਸੱਚੀ ਸੰਗਤ’। ‘ਸੱਚੀ’ ਸ਼ਬਦ ‘ਸਚ’ ਜਾਂ ‘ਝੂਠ’ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ‘ਸੱਚੀ’ ਸੱਚੇ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਸ ਟਿਕੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸਥਿੱਤੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਵਕਤ ਸੱਚੇ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਨ ਜਾਂ ਹੰਢਾਉਣ ਨੂੰ ‘ਸੱਤ’ ਦਾ ਸੰਗ ਜਾਂ ‘ਸਤਿਸੰਗ’ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਅਤੇ ਬਿਨਾ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਪਿਆਰ ਵੰਡਣਾ, ਦਿਆਲਤਾ ਵਿਖਾਉਣੀ ਤੇ ਕਿਰਪਾਲਤਾ ਕਰਨੀ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਨਫ਼ਰਤ, ਈਰਖਾ, ਬੇਈਮਾਨੀ ਤੇ ਕ੍ਰੋਧ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ ਆਦਿ ‘ਸੱਚ’ ਦਾ ਸੰਗ ਜਾਂ ‘ਸਤਿਸੰਗ’ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ, ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤੇ ਕਾਰਜਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੱਚੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਜਾਂ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸਾਡਾ ਸੱਤ ਦੇ ਸੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ‘ਸੱਚੇ’ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਸੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਘੰਟਾ ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਗੁਜਾਰਨ ਨਾਲ ‘ਸਤਿਸੰਗ’ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ।

ਘੰਟਾ-ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰ ਲੈਣੀ ਆਸਾਨ ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਅਸੀਂ ਥੋੜੀ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਪ੍ਰੰਤੂ ‘ਸੱਚੇ’ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਦਮ ਘੱਟ ਹੀ ਪੁੱਟਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਅਨੋਖਾ ਹੈ।

‘ਜਾਪ’- ਜਾਪ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਵੀ ਅਰਥ ਅਸੀਂ ਸਤਸੰਗ ਦੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਢਿਆ ਹੈ। 24 ਘੰਟੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਕਿਸੇ ‘ਨਾਮ’ ਦਾ ਰਟਨ ਕਰ ਲੈਣ ਨੂੰ ‘ਜਾਪ’ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ‘ਜਾਪ’ ਤਾਂ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ਤੇ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ‘ਜਾਪ’ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਕੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਆਸ-ਸੁਆਸ ‘ਜਾਪ’ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਫਿਰ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗੀ ? ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ‘ਸੱਚੀ’ ਪਾਲਣਾ ਨੂੰ ਵੀ ਭਗਤੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਜਿਵੇਂ ਉੱਪਰ ‘ਸਤਿਸੰਗ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ‘ਜਾਪ’ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਵਕਤ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਸੱਚੇ’ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਅਸੀਂ ‘ਜਾਪ’ ਹੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਵਾਂਗੇ।

‘ਸਤਿਸੰਗ’ ਤੇ ‘ਜਾਪ’ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਂਡਾ ਔਖਾ ਹੈ: ‘‘ਆਖਣਿ ਅਉਖਾ, ਸਾਚਾ ਨਾਉ ॥’’ (ਮ: ੧/੯) ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗੀ।

ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕੀ ਖੱਟਿਆ ਤੇ ਕੀ ਗੁਆਇਆ ?

ਉਜਾਗਰ ਸਿੰਘ-94178 13072

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਤੋਂ ਕੀ ਖੱਟਿਆ ਅਤੇ ਕੀ ਗੁਆਇਆ ਹੈ ? ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੰਕਟ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਬੁਲਾਉਣ ਸੰਬੰਧੀ ਚਰਚਾਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖੜਗਭੁਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬੈਰੂਨੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜੰਗਾਂ ਲੜੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਬਰ ਦੇ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਵੰਗਾਰਿਆ ਸੀ। ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਲੜਿਆ ਅਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ । ਜਦੋਂ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਦਾਸ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਹੌਸਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸਗੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਮਣਾ ਮੂੰਹੀ ਸੋਨਾ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਹਿਣੇ ਲਾਹ ਕੇ ਦਿੱਤੇ । ਕੀ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਤੇ ਝਾਤ ਨਹੀਂ ਮਾਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ? ਅੱਜ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਫ਼ੈਸਲਿਆਂ ਲਈ ਕੌਣ ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਧਰਨੇ ਤੇ ਬੈਠੇ 2 ਨਿਰਦੋਸ਼ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਗੋਲੀ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਵਾਲ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਵਿਚ ਲੋਕ ਵਰਤਮਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰਕੇ ਆਏ ਸਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਸਫੋਟਕ ਹਾਲਾਤ ਲਈ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਧਿਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾ ਸਕਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾ ਦਾ ਕਸੂਰ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਮੌਕੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਹੀ ਉਲਝਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੌਣ ਵੱਡਾ ਤੇ ਕੌਣ ਛੋਟਾ ਹੈ ? ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਨੂੰ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕੋਤਾਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਸੰਤਾਪ ਨਹੀਂ ਭੋਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ, ਕਥਿਤ ਅਤਵਾਦੀਆਂ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਭਾਵੇਂ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੋਵੇ। ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਚਲਦੀ ਰਹੀ। ਗਰਮ ਖਿਆਲੀ ਨੌਜਵਾਨਾ ਦੇ ਧੜੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਹੀ ਲੜਦੇ ਭਿੜਦੇ ਮਰਦੇ ਮਾਰਦੇ ਰਹੇ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਿਸ ਦਾ ਹੋਇਆ। ਨਾ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦਾ, ਨਾ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ, ਜੇਕਰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੋਇਆ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਹੋਇਆ ਜਿਹੜਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਨ ਵਾਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਅੱਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਸੂਈ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ। ਕੀ ਕਦੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਅੰਤਹਕਰਨ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵਾਂਗੇ ਵੀ ਜਾਂ ਕਥਿਤ ਗੁਪਤਚਰ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਝਾਂਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਭਰਾ ਮਾਰੂ ਖ਼ਾਨਾਜੰਗੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਾਂਗੇ ? ਪੰਜਾਬੀਓ ਹੋਸ਼ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲਓ। ਭੜਕਾਉਣ ਤੇ ਉਕਸਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਵਿਗੜਨਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਚਣਾ। ਸੋਚੋ ਵਿਚਾਰੋ ਤੇ ਫੈਸਲਾ ਕਰੋ। ਲਾਈਲੱਗ ਨਾ ਬਣੋ, ਸੁਣੇ ਸੁਣਾਏ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨਾ ਕਰੋ। ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਬਹਿ ਕੇ ਜੈਕਾਰੇ ਨਾ ਛੱਡ ਦਿਆ ਕਰੋ। ਹਰ ਗੱਲ ਦੀ ਤਹਿ ਤੱਕ ਜਾਇਆ ਕਰੋ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੁਮਰਾਹ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਗ਼ਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚ ਘੁਸ ਪੈਠ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਭਰਾਵਾਂ ਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰੋ, ਜਿਹੜਾ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂਚਲਕੇ ਸਰਹਿੰਦ ਦੀ ਇੱਟ ਨਾਲ ਇੱਟ ਖੜਕਾ ਗਿਆ। ਗ਼ਦਾਰਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਤੇ ਵੀ ਉਂਗਲਾਂ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸਚਾਈ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚੋਂ ਉਦੋਂ ਕਿਸੇ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜਾਦਿਆਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੌਸਲਾ ਕੀਤਾ ? ਗੁਰੂ ਤੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਕਬਜਾ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਕਿਥੇ ਸੀ ਅਸੀਂ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਅਨਿਆਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭਰਾਵੋ ਆਪਣੀ ਲਿਆਕਤ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲਵੋ, ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ । ਉਹ ਗ਼ਲਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੀ ਵੀ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲਾ ਲੈ ਸਕਦੇ। ਗ਼ਲਤ ਕੰਮ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰਕੇ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਜਾਇਜ ਨਹੀਂ। ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਵੋਟ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਵਰਤੋ। ਅਜਿਹੇ ਮੈਂਬਰ ਕਿਉਂ ਚੁਣਦੇ ਹੋ, ਜਿਹੜੇ ਗੁਰਮੁਖ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ? ਲਾਲਚ, ਪੈਸਾ, ਭੁੱਕੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੈਤਿਕ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾ ਕੇ ਸਿਆਣਿਆਂ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੋਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੇਖੋ ਕੀ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਖ਼ੁਦਗਰਜ ਲੀਡਰਾਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਕਰੋ, ਸਾਰੇ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਰੋਟੀਆਂ ਸੇਕਦੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੇ ਅਧਿਕਾਰ ਅਸੀਮ ਹਨ, ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ , ਚੰਦ ਲੰਮਿਆਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਨਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਹੋਸ਼ ਗੁਆ ਕੇ ਗ਼ਲਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਵਾਰ ਵਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਮਾੜੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਤੀਆਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰੀ ਹੈ, ਜ਼ੋਰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ। ਧਰਮ ਕਰਮ ਦਾ ਡਰ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਚੁਣੀ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਮਾੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਚੁਣਦੇ ਹੋ ? ਹਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹੋ ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਓ ਕਿ ਫਿਰ ਕੋਈ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਨਾ ਚੁਣਨ ਦੀ ਭੁਲ ਕਰ ਲੈਣਾ, ਜਿਹੜੇ ਵਰਤਮਾਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਣ, ਕਿਤੇ ਖੂਹ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਖਾਈ ਵਿਚ ਨਾ ਡਿਗ ਪਵੋ। ਸਿਆਸਤਦਾਨਾ ਵਿਚ ਨਿਘਾਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਪਰਵਾਸੀ ਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਬੜੇ ਸਿਆਣੇ ਹੋ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਲੱਗਦੇ ਹੋ, ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਪਾਬੰਦ ਹੋ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਪੈਸੇ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਸ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ ਉਥੋਂ ਦੇ ਹਰ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਤੇ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋ। ਕਦੀਂ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਗੁਰਮੁਖ ਪਿਆਰਿਓ, ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਭੈਣਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹੋ ? ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇੰਝ ਨਾ ਕਰੋ। ਏਥੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗਾ ਰਾਜ ਨਹੀਂ, ਇਥੇ ਤੁਹਾਡੇ ਭੈਣਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤੰਤਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਤੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਣਾ ਦੁੱਭਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਕਰੋ, ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਤੇ ਚਲਣ ਲਈ ਕਹੋ। ਪੰਜਾਬੀ ਤੁਹਾਡੇ ਆਪਣੇ ਸਾਕ ਸੰਬੰਧੀ, ਦੋਸਤ ਮਿੱਤਰ, ਭੈਣ ਭਰਾਹਨ, ਆਪਣਿਆਂ ਦਾ ਭਲਾ ਸੋਚਣਾ ਤੁਹਾਡਾ ਫਰਜ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਨਾਲ ਇਹ ਸ਼ੇਰ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੇਰ ਬਣਨਾ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕੰਮ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਹਿਣ ਨਾਲ ਕਈ ਵਾਰ ਅਮਨ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
10 ਨਵੰਬਰ 2015 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਚੱਬਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਪੰਥਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਅਕਾਲੀ ਦਲਾਂ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਪੰਥਕ ਇਕੱਠ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਆਪਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੇ ਕਿ ਇਹ ਪੰਥਕ ਇਕੱਠ ਸੀ ਜਾਂ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਪਿਛੇ ਜਹੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹੋਈ ਬੇਅਦਬੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਵਿਰੁਧ ਰੋਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਇਕੱਠ ਕਰਕੇ ਰੋਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਬਾਦ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਸੰਬਾਦ ਵਿਚੋਂ ਚੰਗੇ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਨੀਅਤ ਸਾਫ਼ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਤਖ਼ਤਾਂ ਦੇ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਾਰੇ ਸੰਬਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਜਥੇਦਾਰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਰਪੱਖ ਹੋ ਕੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਦਖ਼ਲਅੰਦਾਜੀ ਦੇ ਵਰਤ ਸਕਣ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਗੀ, ਕੀਰਤਨੀਏਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਡਰੀਆਂ ਵਾਲਾ, ਦਲੇਰ ਸਿੰਘ, ਪੰਥਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਇਸ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪੰਥ ਵਿਚ ਫੁੱਟ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਕੀ ਐਲਾਨ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਸ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੀ ਗ਼ਲਤ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ, ਹਰ ਬੁਲਾਰਾ ਸਿਰਫ ਤੇ ਸਿਰਫ ਵੱਖਵਾਦ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਭੜਕਾਊ ਅਤੇ ਉਕਸਾਊ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ। ਜਿਹੜੇ ਜਥੇਦਾਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਤੇ ਸ਼ੰਕੇ ਐਲਾਨ ਮੌਕੇ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਵੱਜੋਂ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ। ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਰੱਬ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਸਿਆਸਤ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਗਲ ਮਰਿਆ ਸੱਪ ਨਾ ਪਾਓ। ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਜਾਣਾ ਸ਼ੱਕੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਡੇ ਪਰਵਾਸੀ ਵੀਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਾਲੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਆ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਉਸ ਸੂਚੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰੀਏ, ਹੋਰ ਸੂਚੀ ਨਾ ਬਣਵਾਈਏ। ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਨਿਕਲਿਆ ? ਦੇਸ਼ ਧਰੋਹੀ ਦੇ ਕੇਸ ਦਰਜ ਹੋ ਗਏ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕੁਝ ਕੁ ਪਰਵਾਸੀ ਵੀਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਅਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਜਥੇਦਾਰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਏ ਗਏ। ਹੁਣ ਨੌਜਵਾਨ ਗੁਮਰਾਹ ਹੋਣਗੇ। ਵਾਦ ਵਿਵਾਦ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਲਸੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰੇ, ਧਰਨੇ ਅਤੇ ਬੰਦ ਹੋਣਗੇ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਗੇਗੀ। ਕੀ ਖੱਟਾਂਗੇ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਰਾਵੋ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਤੇ ਤਰਸ ਕਰੋ।
ਇਸ ਸਾਰੀ ਪਰੀਚਰਾ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਗ਼ਲਤੀ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਪਰਜਾਤੰਤਰਿਕ ਢੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਆਪੋ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਈਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਲਾਲਚ, ਫਰੇਬ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾ ਕੇ ਗੁਰਮੁਖ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਆਈਏ ਤਾਂ ਜੋ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਲਿਆ ਕੇ ਸਾਫ ਸੁਥਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਨ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਸਕੀਏ। ਸਹੀ ਚੋਣ ਸਾਰੇ ਮਸਲੇ ਹਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਸਾਬਕਾ ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਮੋਬਾਈਲ-94178 13072