ਮੁੰਡਾ ਤੇ ਰੰਬਾ ..

ਲੋੜ ਕਾਢ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀ ਹੈ। ਜਿਹੜੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਸੋਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ‘ਹਕੀਕਤ’ ਨੂੰ ਅਕਾਰ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਿੱਖਣ ਲਈ , ਕੁਝ ਗੁਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਕਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮਨੁੱਖਤਾ ’ਚ ਵਿਚਰਨ ਲਈ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਬਣਦਾ ਹੈ।

ਸਿਆਣੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਆਚੀ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਮੁੱਲ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਉ, ਭਰਾ ਜਾਂ ਭੈਣ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹੇ, ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨੂੰ ਬਾ-ਖ਼ੂਬੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।  ਕੁਝ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਮਾਂ ਦਾ ਝਿੜਕਣਾ, ਪਿਉ ਦਾ ਥੱਪੜ ਮਾਰਨਾ, ਅਧਿਆਪਕਾ ਤੋਂ ਡੰਡੇ ਖਾਣੇ, ਅੱਜ ਵੀ ਜਦੋਂ ਇਹ ਯਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅੱਗੇ ਆਪ ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਸਿਰ ਝੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ ਕਹਿ ਉਠਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਾਸ਼  ! ਜੇ ਕੁੱਟ ਨਾ ਪਈ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਅਸੀ ਬੰਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਨਾ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਉਲਟ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸੰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਕੁਝ ਉਲਟ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਕੁੱਟ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਸਗੋਂ ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮਾ ’ਚ ਘਿਸ-ਘਿਸ ਕੇ ਮਰਨ ਲਈ ਸੁੱਟ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ।  ਬੱਚੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।  ਮਾਂ-ਬਾਪ ਉਲਟਾ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਸਕੂਲ ਦੀ ਕਮੇਟੀ ਕੋਲ ਕਰਦੇ ਤੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਇਹ ਕੌਣ ਹੁੰਦੈ, ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ, ਅਸੀਂ ਤੇ ਕਦੀ ਘਰੇ ਚਪੇੜ ਨਹੀਂ ਮਾਰੀ’ ਕਈ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਵੀ ਆਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਫੀਸ ਬੱਚੇ ਪੜਾਉਣ ਦੀ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਕੁਟਵਾਉਣ ਦੀ ਨਹੀਂ। ਫਿਰ ਦੱਸੋ ਅਧਿਆਪਕ ਕੀ ਕਰੇ ਸਿਵਾਏ ਏਸ ਦੇ ਕਿ ਉਹ ਕਹੇ ‘ਮੈਨੂੰ ਕੀ  ! ਮੈਂ ਕੀ ਲੈਣਾ ਥੱਪੜ ਮਾਰ ਕੇ’, ਪੜ੍ਹੇ ਭਾਵੇਂ ਨਾ ਪੜ੍ਹੇ।

ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਵੱਡਾ ਕਸੂਰ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਯੂਰੀਆ ਵੀ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਸੁੰਗੜ ਗਈ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤ ਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਚੁਫੇਰਿਉਂ ਨੂੜਿਆ ਪਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਹਰਗਿਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ, ਤਲਵਾਰ ਤਿੱਖੀ ਚੰਡ ਕੇ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਹਿਲੇ-ਪਹਿਲ ਇਹ ਅਖੌਤ ਆਮ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਕਿ-

ਮੁੰਡਾ ਤੇ ਰੰਬਾ , ਜਿੰਨਾ ਚੰਡੋ ਓਨਾ ਚੰਗਾ।

ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਕੰਨੀ ਕਤਰਾਉਣਾ, ਘਰੋਂ ਭੱਜ ਕਿ ਕੋਰਟ ਮੈਰਿਜਾਂ ਕਰਵਾਉਣੀਆਂ, ਮਾਂ-ਬਾਪ ਅੱਗੇ ਬੋਲਣਾ, ਗੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਕੰਮ ਕਰਨੇ, ਮਾਮੂਲੀ ਮੁਸੀਬਤ ਵੇਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਵਰਗਾ ਬੁਝਦਿਲਾਨਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣਾ, ਇਸ ਸਭ ਲਈ ਮਾਪੇ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।  ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਲੋੜਾ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ, ਬਿਨਾਂ ਮਤਲਬ ਲਈ ਸ਼ਹਿ ਦੇਣੀ, ਕੀਮਤੀ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣੇ ਤੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕਿ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਹੋਣ ਤੋ ਰੋਕਣਾ ਕਿ ‘ਅਜੇ ਤੇ ਇਹ ਬੱਚਾ ਹੈ’।

ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਅਸਲੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜੋ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਕੰਮ ਦੇ ਰੁਝੇਵੇਂ ਦਿਓ।  ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਨਿਰਾ ਪਿਆਰ ਹੀ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਬੱਚੇ ਵਿਗੜ ਜਾਣਗੇ ਕਿਉਕਿ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਸਾਡੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਜ਼ਮੀਨ ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ, ਸਾਨੂੰ ਮਾਰੇ ਹੋਏ ਲਫੇੜ੍ਹੇ, ਧੱਫੇ ਤੇ ਥੱਪੜ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਅਸੀਂ ਤਰਸਦੇ ਵੀ ਹਾਂ ਕਿ ਕਾਸ਼  ! ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਸਾਨੂੰ ਧਾਫੜਣ (ਸਮਝਾਉਣ) ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਵੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਕੰਮ ਆ ਸਕਦੇ ਸੀ। ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਸਹੋਗੇ, ਓਨਾ ਹੀ ਸਿੱਖੋਗੇ। ਸੋਨਾ ਅੱਗ ’ਚ ਤਪਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਗਹਿਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਮਿਹਰ ਕਰੇ।

ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੁੜੈਣ

ਅਪ੍ਰੈਲ 2015 ਵਿਚ ‘ਪੰਜਾਬ ਟਾਈਮਜ਼’ ਵਿਚ ਛਪੀ ਰਿਪੋਰਟ

ਫ਼ਿਲਮ ‘ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫ਼ਕੀਰ’ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਦ…

ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੋਹਲ

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਨਮ-ਸਾਖੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਾਖੀਆਂ ਚੁਣ ਕੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫ਼ਕੀਰ’ ਨਾ-ਪੱਖੀ ਅਤੇ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਭੰਵਰਾਂ ਅਤੇ ਵਰੋਲਿਆਂ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਭੰਵਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੇਜ਼ ਹਨ।  ਹੈ ਵੀ ਸੁਭਾਵਕ। ਵਿਸ਼ਾ ਹੀ ਏਨਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ ਅਗਰ ਗੁਲਾਬ ਦੀ ਪੱਤੀ ਵਰਗਾ ਨਾਜ਼ਕ ਲਫ਼ਜ਼ ਵੀ ਸਹੀ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਨਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਤਿਕਾਰ, ਸ਼ਰਧਾ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ’ਤੇ ਜ਼ਰਬ (ਚੋਟ) ਆਉਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਬਰਾਬਰ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਬਾਬ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਲਾਹੀ ਨਾਦ ਘੋਲ਼ਿਆ।

ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਸਾਰੰਸ਼ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ- ‘ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਪੱਥਰਾਂ ਵਰਗੇ ਹਿਰਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਪੰਜਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਰੂਹ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕੋਹੜ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਿੱਧਾਂ ਅੰਦਰ ਘਰ ਕਰ ਗਏ ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਸੰਘਾਰ (ਨਾਸ਼) ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫੋਕੇ ਕਰਮਕਾਂਡਾ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਭੱਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਹੀ ‘ੴ’ ਦੇ ਨਾਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸਮਾਦ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖਦੇ ਸਮੇਂ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਦਾ ਕੰਡਾ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਚੁੱਭਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਬੂਬ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਲੋਅ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਰੰਗ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਖੇਡਣ ਦੇ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਲਿਖੇ ਗਏ ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀਵਨਾਂ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਅਭਿਨੈ ਦਾ ਸੰਜੋਗ ਤੇ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਪੇਸ਼ ਕਰਨੇ, ਰੂਹਾਨੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਸਾਬਤ ਹੋਣਗੇ।’

ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਕਾ ਨਾਲ ਭੇਟ ਵਾਰਤਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਗੱਲਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ।  ਸ. ਸਿੱਕਾ ਮੁਤਾਬਕ, ਏਡਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਜ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵੱਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਸੁਪਨ-ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਨੂਰ ਦੀ ਝਲਕੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਛਬੀ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਸਨ। ਬਸ ਓਹੀ ਇਲਾਹੀ ਨੂਰ ਦੀ ਝਲਕ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬਣੀ।

ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ-ਸਿੱਕਾ ਜੀ  !  ਕੀ ਤੁਹਾਡੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਪਿੱਛੇ, ਫ਼ਿਲਮ ‘ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ’ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਚਮਕ ਤਾਂ ਨਹੀਂ? ਸਿੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਕਹਿਣ ਸੀ-ਉਹ ਫ਼ਿਲਮ ਕਮੱਰਸ਼ੀਅਲ ਐਂਗਲ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਾਤੀ ਭੇਦ ਦੇ, ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਫ਼ਿਲਮ ‘ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫ਼ਕੀਰ’ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਅੱਖ ਨੂੰ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਅੱਖ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦਾ ਰੋਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਐਕਟਰ ਆਰਿਫ਼ ਜ਼ਕਰੀਆ ਇਸ ਸਕਰੀਨਿੰਗ ਮੌਕੇ ਮੌਜੂਦ ਸੀ।  ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ-ਮੈਂ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਕੋਈ ਵਿਲੱਖਣ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

ਸੋਚਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਪੈਗ਼ੰਬਰੀ ਜਲਵਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਣਦਿਆਂ ਬਿਤਾਇਆ। ਇਕ ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਨਾਲ ਰਹਿ ਕੇ ਆਤਮਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਕਿੰਨੀ ਉਚ-ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹੋ ਗਏ ਹੋਣਗੇ, ਉਸ ਦੀ ਤਾਂ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਉਸ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਦਿਖ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਬੁਲੰਦੀ ਨੂੰ ਐਕਟਰ (ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਮਾਲਕ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ) ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਐਕਟਰ ਨੂੰ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਕੱਦ, ਬੁਲੰਦੀ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ-ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਉਚਾਈ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ।

ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਕਾ ਜੀ ਦਾ ਕਹਿਣ ਸੀ-ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਗ੍ਰਾਫ਼ਿਕਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਿਛਾੜੀ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਹ ਗੱਲ ਸਿਰਫ਼ ਪੈਰ ਟਿਕਾਉਣਾ ਹੀ ਸਾਬਤ ਹੋਈ, ਬੈਠਣ ਦਾ ਹੀਲਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪੇ ਕਰ ਲਿਆ। ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਰੂਪ ਗ੍ਰਾਫ਼ਿਕਸ ਘੱਟ, ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਵੱਧ ਲੱਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰੀ ਜੁਗਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫੇਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ। ਫਿਰ ਸੰਵਾਦ ਬੋਲਦੇ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ।

ਕੁਦਰਤ ਵਲੋਂ ਭਰਪੂਰ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਵਰਸੋਏ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਛਬੀ ਅਤੇ ਰਹੱਸਮਈ ਪੈਗ਼ੰਬਰੀ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਯਤਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਕੈਮਰਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਪਕੜ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੈਗ਼ੰਬਰੀ ਰੂਹਾਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਰੂਹਾਨੀ ਓਹਲੇ ਦੀਆਂ ਧਾਰਣੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਰੂਹਾਨੀ ਓਹਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਮੱਤ ਨਾਲ ਤਾਰ-ਤਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਬੂਬ ਨੇ ‘ਰੂਹਾਨੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ’ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ, ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ, ਬੀਬੀ ਸੁਲੱਖਣੀ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਬੇਜੋੜ, ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਪਰਦੇ ’ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ, ਫ਼ਿਲਮ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੌਸਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ।  ਕਲਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦੇ ਅਨੇਕ ਤਰੀਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸਧਾਰਨਤਾ ਦੀ ਪੱਧਰ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇ। ਕੁਝ ਇਕ ਨੇ, ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਗਏ।

ਇਕ ਦਰਸ਼ਕ ਦਾ ਇਤਰਾਜ਼ ਸੀ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬੱਚੇ ਮੋਨੇ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਖ਼ਿਆਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੋਣਾ ਇਹ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦਿਖਾਏ ਹੀ ਕਿਉਂ ਗਏ ਹਨ !

ਇਕ ਦਰਸ਼ਕ ਦਾ ਕਹਿਣ ਸੀ-ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਮਾੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾੜਾ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਮਾੜਾ। ਚੁੱਪ ਬਿਹਤਰ ਹੈ।

ਇਕ ਦਰਸ਼ਕ ਨੇ ਗੱਲ ਹੀ ਨਿਬੇੜ ਦਿੱਤੀ-ਦੇਖੋ ਜੀ ਸਿੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਨਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲਿਖੀ ਹੈ, ਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਲਿਖੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹੈ, ਬਣਾਈ ਵੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ। ਹੁਣ ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ ਵਿਚਾਰ ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਸੋਚ ਲਵੋ।

ਇਕ ਦਰਸ਼ਕ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ‘ਰਿਸਰਚ’ ਕਰਵਾਈ ਸੀ, ਪਰ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖ ਕੇ ਸਿੱਕਾ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਕਥਨ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ।

ਪੋਸਟ ਸਕ੍ਰਪਿਟ-

ਇਕ ਦਰਸ਼ਕ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਪੱਖੋਂ ਬੜੀ ਸਿਫ਼ਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਚਲੋ ਠੀਕ ਹੈ, ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਬਲਿਊ ਸਕਰੀਨ ਆਦਿ ਨਾਲ ਮਨਚਾਹੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸੀਨ ਫ਼ਿਲਮਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਨਿਰੀ ਤਕਨੀਕ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ, ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵੀ ਤਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਹਿਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੇ ਦੇ ਬੋਲ ਯਾਦ ਆ ਰਹੇ ਹਨ-ਅਗਰ ਸੋਨੇ ਦੀ ਛੁਰੀ ਹੱਥ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਢਿੱਡ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਾੜ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

‘ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫ਼ਕੀਰ’ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਦਰੁਸਤ ਹੋਣ ਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਆਧਾਰਿਤ ਹਵਾਲਾ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ : ਪੰਥਕ ਤਾਲਮੇਲ ਸੰਗਠਨ

ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਪੰਥ-ਦਰਦੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਮੰਚ ਪੰਥਕ ਤਾਲਮੇਲ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ‘ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹ ਫ਼ਕੀਰ’ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਾਸਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਲਿਖੇ ਗਏ ਪੱਤਰ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਦਿਆਂ ਸਵਾਲ ਤੇ ਸੁਝਾਅ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੇ ਹਨ। ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਕਨਵੀਨਰ ਗਿਆਨੀ ਕੇਵਲ ਸਿੰਘ ਸਾਬਕਾ ਜਥੇਦਾਰ ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਕੋਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਪ੍ਰੈਲ 2015 ਵਿੱਚ ਪੰਥਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਈ ਗਈ ਸੀ। ਏਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਕਿਸ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਣਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ? ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਪਿੱਛੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਰੂਹਾਨੀ ਮਾਰਗ ਵਿੱਚ ਅਯੋਗ ਤਰੀਕਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਹੈ।

ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਤੇ ਸਮੱਰਥਕਾਂ ਦੇ ਉਸ ਵੀਚਾਰ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਰੌਚਿਕ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖੀ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵੀਚਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੁਰਬਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਆਕਾਰ ਜਾਂ ਕਾਲ਼ ਦਾ ਪੂਜਕ ਨਹੀਂ ਤੇ ਕੇਵਲ ਨਿਰਾਕਾਰ ਦਾ ਹੀ ਉਪਾਸ਼ਕ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਕਲਾਕਾਰ ਕਿਸੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਰੱਬ ਜੈਸੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਅੰਤ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦੇਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਅਧੂਰਾ ਹੈ। ਜੋ ਅਧੂਰਾ ਹੈ ਉਹ ਪੂਰੇ ਦਾ ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਿਸੇ ਫ਼ਿਲਮ, ਤਸਵੀਰ ਜਾਂ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਰਾਹੀਂ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਅਥਾਹ ਦੇਣ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਇਕ ਨੂਰਾਨੀ ਤੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਲਾਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਪਰ ਅਪਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੁੱਛ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਹਾਣ ਦਾ ਬਣਾ ਕੇ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਕਲਾਕਾਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਗੁਰੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਉੱਚਾ ਹੋ ਕੇ ਗਿਣ ਜਾਂ ਮਿਣ ਲਿਆ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਆਦਿਕ ਦੇ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ ਚੰਗੀ ਸੋਚ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਵਿਰੋਧੀ ਹਨ।

ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਹ ਮਕਸਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜਿਣਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰੇ ਬਲਕਿ ਇਸ ਦਾ ਸਹੀ ਸਫ਼ਰ ਇਕ ਫੁੱਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੁਸ਼ਬੂ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਦੇ ਕਿਸੇ ਆਗੂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਘਰ ਘਰ ਵੀ ਪੁੱਜ ਗਈ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਸੰਸਾਰ ਸੁਧਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ? ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅੰਦਰ ਸੇਧ ਲੈਣ ਅਤੇ ਦੇਣ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦਿਨ ਰਾਤ ਸਭ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਤਰੀਕੇ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਸੇ ਮਾਇਆ ਦੀ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਜਾਂ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕੋਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਚੰਗਾ ਹਵਾਲਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਪੰਥ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖਣ।

ਪੰਥਕ ਤਾਲਮੇਲ ਸੰਗਠਨ

  ੯੫੯੨੦੯੩੪੭੨, ੯੮੧੪੮੯੮੮੦੨, ੯੮੧੪੯੨੧੨੯੭, ੯੮੧੫੧੯੩੮੩੯, ੯੮੮੮੩੫੩੯੫੭

ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਡ ਗਤਕਾ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਚੱਲੀ ਸਟੰਟਬਾਜ਼ੀ

ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੀਤੂ 94653-10052

ਗਤਕਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਡ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਿਆਂ ਦਿਹਾੜਿਆ ਵਿੱਚ ਮੰਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਗਤਕੇ ਦਾ ਆਰੰਭ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਗੁਰਤਾ ਗੱਦੀ ਸਮੇਂ ਪਹਿਨੀਆ ‘ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ’ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿ੍ਰਪਾਨਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਲਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈ।  ਗਤਕੇ ਦੇ ਜੰਗੀ ਵਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਅਖਾੜੇ ਸਜਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਰ ਸਿੱਖ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਪਰਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਰੀਕੀਆਂ ਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।  ਗਤਕਾ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਖੇਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਹਦਾਇਤ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨਿਹੱਥੇ, ਬਜ਼ੁਰਗ, ਬੱਚੇ, ਔਰਤ, ਭੱਜੇ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ’ਤੇ ਵਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਖ਼ਤ ਹੁਕਮ ਕੀਤੇ ਹਨ ਕਿ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ।  ਅਗਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਾਰ ਦੇ ਬਚਾਅ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣਾ ਵਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਤਕੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਕੋ ਤੇ ਫਿਰ ਠੋਕੋ।

ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਤੱਕ ਗਤਕੇ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਪਿਆਰ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਾਲ ਦੇ ਆਰੰਭ ਹੋਣ ਨਾਲ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਕੋਲੋ ਗਤਕੇ ਦੀ ਕਲਾ ਵਿਸਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਅੱਜ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਬਚਾਈ ਹੋਈ ਗਤਕਾ ਖੇਡ ਫਿਰ ਪ੍ਰਫੁਲਿਤ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਗਤਕੇ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਇੱਕ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਰੂਪ ਹੀ ਆਪਣੀ ਮੂਲ ਹੋਂਦ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।  ਖੇਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਗਤਕੇ ਦੀ ਕਲਾ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਾਲ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਇਸ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਗਤਕੇ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀ ਕੋਲ ਨਾ ਬਾਣੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਬਾਣਾ।  ਗਤਕਾ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਗੈਰ ਸਿੱਖ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।

ਦੂਸਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਗਤਕੇ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਕਿਤੇ ਹੀ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਤਾਂ ਕੁਝ ਅਲੱਗ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨ ਗਤਕੇ ਤੋ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਗਤਕੇ ਦੇ 14 ਮੁੱਖ ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਟੰਟ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣਾ ਹੁਨਰ ਜੋੜਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। 

ਗਤਕੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਟੰਟ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦਿਹਾੜਿਆ ਵਿੱਚ ਆਮ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਡ ਗਤਕੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਸਟੰਟਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਅਣਹੋਣੀਆ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਵਰਤ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਨੌਜਵਾਨ ਅਪਾਹਜ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਜਾਨ ਵੀ ਗਵਾ ਬੈਠਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਲੋੜ ਹੈ ਗਤਕੇ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨੌਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਕੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਭਿਆਨਕ ਸਟੰਟਾਂ ਦੇ ਦੌਰ ਤੋ ਹਟਾ ਕੇ ਗਤਕੇ ਦੀ ਮੂਲ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖੇਡ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇ।