ਜੀਵਨ ’ਚ ਅਪਣਾਉਣਯੋਗ ਕੁੱਝ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਸੂਤਰ
ਗਿਰਧਾਰੀ ਲਾਲ ਰੋਹੜਾ
ਆਪਣੀ ਫ਼ਤਿਹ ਪਰ ਗਰੂਰ ਆਣੇ ਲੱਗੇ ਤੋ ਚੁਪਕੇ ਸੇ ਮਿੱਟੀ ਸੇ ਪੂਛ ਲੈਣਾ ਕਿ ਆਜ ਕੱਲ੍ਹ ਸਿਕੰਦਰ ਕਹਾਂ ਹੈ ?
‘ਮਨ’ ਬੜਾ ਅਦੁਭੂਤ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਇਸ ਕੇ ਆਗੇ ‘ਨ’ ਲਗਾਨੇ ਪਰ ‘ਨਮਨ’ ਔਰ ਪਿੱਛੇ ‘ਨ’ ਲਗਾਨੇ ਪਰ ‘ਮਨਨ’ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਨਮਨ ਅਤੇ ਮਨਨ ਕਰਤੇ ਰਹੀਏ, ਜੀਵਨ ਸਫਲ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਰਥਕ ਹੋ ਜਾਏਗਾ।
(ਨਮਨ ਭਾਵ ਝੁਕਣਾ/ਬੰਦਨਾ, ਮਨਨ ਭਾਵ ਚਿੰਤਨ/ਬਿਬੇਕ; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ’ਚ ਦੋਵੇਂ ਨਪੁੰਸਕ ਲਿੰਗ ਹਨ)
ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਸਚਾਈ ਸਮਝਣਾ।
ਜਿਸ ਤਰਾਜ਼ੂ ਪਰ ਦੂਸਰੋ ਕੋ ਤੋਲਤੇ ਹੈਂ, ਉਸ ਪਰ ਕਭੀ ਖ਼ੁਦ ਬੈਠ ਕਰ ਦੇਖੀਏਗਾ।
(ਭਾਵ ‘‘ਆਪਣਾ ਆਪੁ ਨ ਪਛਾਣੈ ਮੂੜਾ! ਅਵਰਾ ਆਖਿ ਦੁਖਾਏ ॥’’ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ/੫੪੯)
ਚਾਰ ਬਾਤੋਂ ਪਰ ਕਭੀ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਏ :
‘ਪੁਰਾਣੇ ਕੱਪੜੇ, ਗ਼ਰੀਬ ਮਿੱਤਰ, ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਔਰ ਸਰਲ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ।
ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਸਪਨੇ ਕੇ ਲਿਏ ਕਭੀ ਆਪਣੋ ਸੇ ਦੂਰ ਮਤ ਹੋਣਾ
ਕਿਉਂਕਿ ਆਪਨੋ ਕੇ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਸਪਨੋ ਕਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ।
ਕਿਸੀ ਨੇ ਪੂਛਾ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਮੇਂ ਆਪ ਕਾ ਆਪਣਾ ਕੌਣ ਹੈ ?
ਮੈਨੇ ਹੱਸ ਕਰ ਕਹਾ ‘ਸਮ੍ਯ’, ਅਗਰ ਵੋ ਸਹੀ, ਤਾਂ ਸਭ ਆਪਣੇ ਆਪ, ਵਰਨਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ।
ਆਜ ਪਰਛਾਈ ਸੇ ਪੂਛ ਹੀ ਲਿਆ : ਕਿਉਂ ਚਲਤੀ ਹੋ ਮੇਰੇ ਸਾਥ ?
ਉਸ ਨੇ ਭੀ ਹੱਸ ਕਰ ਕਹਾ : ਦੂਸਰਾ ਕੌਣ ਹੈ ਤੇਰੇ ਸਾਥ ?
ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਭਾਗ-ਦੌੜ ਕਾ ਮੇਹਨਤਾਨਾ ਭੀ ਖੂਬ ਹੈ :
‘ਚੇਹਰੇ ਪੇ ਝੁਰੀਆਂ ਔਰ ਆਪਨੋ ਸੇ ਦੂਰੀਆਂ’।
ਮੁੱਠੀ ਦੁਆਓਂ ਕੀ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨੇ ਚੁਪਕੇ ਸੇ ਸਿਰ ਪਰ ਛੋਡ ਦੀ, ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹੋ ਕਹਿ ਕਰ।
ਔਰ ਹਮ ਨਾ-ਸਮਝ, ਜ਼ਿੰਦਗੀਭਰ (ਆਪਣੇ) ਮੁਕੱਦਰ ਕਾ ਏਹਸਾਨ ਮਾਨਤੇ ਰਹੇ।
ਸੁਬ੍ਹਾ ਉੱਠ ਕਰ ਏਕ ਬਾਤ ਯਾਦ ਰੱਖੇਂ : ‘ਵਾਪਸੀ ਟਿਕਟ ਤੋ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ’।
(ਭਾਵ ‘‘ਮਰਣਾ ਮੁਲਾ ਮਰਣਾ ॥ ਭੀ ਕਰਤਾਰਹੁ ਡਰਣਾ ॥’’ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ/੨੪)
ਇਸ ਲਿਏ ਮਨ ਭਰ ਕਰ ਜੀਏਂ, ਮਨ ਮੇਂ ਭਰ ਕਰ ਨਾ ਜੀਏਂ। (ਭਾਵ ਸਬਰ ਰੱਖੀਏ, ਖ਼ਾਲੀਪਣ/ਭੁੱਖ ਨਹੀਂ)
ਕੁੱਛ ਨੇਕੀਆਂ ਔਰ ਕੁੱਛ ਅਛਾਈਆਂ; ਆਪਨੇ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਐਸੀ ਭੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਏਂ,
ਜਿਸ ਕਾ ਈਸ਼ਵਰ ਕੇ ਸਿਵਾਏ, ਕੋਈ ਔਰ ਗਵਾਹ ਨਾ ਹੋ।
(ਭਾਵ ‘‘ਸਭੇ ਥੋਕ ਵਿਸਾਰਿ; ਇਕੋ ਮਿਤੁ ਕਰਿ ॥’’ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ/੧੦੯੩)
ਜਵ ਕਿਸੀ ਜ਼ਰੂਰਤਮੰਦ ਕੀ ਆਵਾਜ਼ ਤੁਮ ਤਕ ਪਹੁੰਚੇ, ਤੋ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਾ ਸ਼ੁਕਰ ਅਦਾ ਕਰਨਾ
ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਨੇ ਬੰਦੇ ਕੀ ਮਦਦ ਕੇ ਲਿਏ ਤੁਮੇ ਪਸੰਦ ਕੀਆ ਹੈ, ਵਰਨਾ ਵੋ ਤੋ ਸਭ ਕੇ ਲਿਏ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ।
ਦੁਨੀਆ ਮੇਂ ਕਮ ਲੋਕ ਹੀ ਐਸੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਜੋ ਜੈਸੇ ਲਗਤੇ ਹੈਂ, ਵੈਸੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ। (ਭਾਵ ਅੰਦਰੋ-ਬਾਹਰੋਂ/ਕਥਨੀ-ਕਰਨੀ ਇੱਕ)
ਮੀਠੇ ਹਲਵੇ ਕੀ ਕਟੋਰੀ ਮੇਂ ਕਾਜੂ, ਬਦਾਮ, ਸੂਜੀ; ਸਭ ਤੋ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ,
ਪਰ ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਸੇ ਇਤਨੀ ਮਿਠਾਸ ਹੈ, ਵਹ ਸ਼ੱਕਰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ।
ਠੀਕ ਐਸੇ ਹੀ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਮੇਂ ਭੀ ਆਪ ਜੈਸੇ ਲੋਕ ਹੈਂ, ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦਿਖਾਈ ਤੋ ਨਹੀਂ ਦੇਤੇ,
ਪਰ ਆਪ ਕੇ ਆਪਣੇਪਨ ਕੀ ਮਿਠਾਸ, ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਕੋ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਨੰਦਿਤ ਕਰਤੀ ਰਹਿਤੀ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਕੀ ਹਰ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਟੋਲ ਫ਼ਰੀ ਨੰਬਰ ਹੈ ‘ਸਿਮਰਨ’।
(ਭਾਵ ‘‘ਸਰਬ ਰੋਗ ਕਾ ਅਉਖਦੁ ਨਾਮੁ ॥’’ ਸੁਖਮਨੀ/ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ/੨੭੪)
ਏਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਸੇ ਪੂਛਾ :
ਤੁਝੇ ਕੈਸੇ ਰਿਝਾਊਂ ਮੈਂ ? ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਨਹੀਂ ਐਸੀ, ਜਿਸੇ ਤੁਝ ਪਰ ਚੜ੍ਹਾਊਂ ਮੈਂ।
ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿਆ :
ਸੰਸਾਰ ਕੀ ਹਰ ਵਸਤੂ ਤੁਝੇ ਮੈਨੇ ਦੀ ਹੈ, ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਅਪਨੀ ਚੀਜ਼; ਸਿਰਫ਼ ਤੇਰਾ ਅਹੰਕਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਮੈਨੇ ਨਹੀਂ ਦੀਆ।
ਉਸੀ ਕੋ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਅਰਪਣ ਕਰ ਦੇਹ, ਤੇਰਾ ਜੀਵਨ ਸਫਲ ਹੋ ਜਾਏਗਾ।
(ਭਾਵ ‘‘ਮਨੁ ਦੇ; ਰਾਮੁ ਲੀਆ ਹੈ ਮੋਲਿ ॥ ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੨੭, ਹਉਮੈ ਮੇਰਾ ਛਡਿ ਤੂ; ਤਾ ਸਚਿ ਰਹੈ ਸਮਾਇ ॥’’ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ/੭੫੬)
ਹੇ ਗਿਰਧਾਰੀ ! ਸਫਰ ਵਹੀਂ ਤਕ ਹੈ ਜਹਾਂ ਤਕ ਤੁਮ ਹੋ। ਨਜ਼ਰ ਵਹੀਂ ਤਕ ਹੈ, ਜਹਾਂ ਤਕ ਤੁਮ ਹੋ।
ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਫੂਲ ਦੇਖੇ ਹੈਂ ਇਸ ਗੁਲਸ਼ਨ (ਸੰਸਾਰ-ਬਗ਼ੀਚੀ) ਮੇਂ ਮਗਰ, ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਵਹੀਂ ਤਕ ਹੈ ਜਹਾਂ ਤਕ ਤੁਮ ਹੋ।
(ਭਾਵ ਅੰਦਰ ਗੁਣ ਹੋਣ ਤਾਂ ਹੀ ਜੀਵਨ ਸਫਲ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੇਵਲ ਬਾਹਰਲੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ)
