ਸਵਾਲ – ਜਵਾਬ (ਭਾਗ 3)
ਸਵਾਲ : ਕੀ ਤੀਰਥਾਂ ’ਤੇ ਇਸਨਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਨਹੀਂ ਜੀ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਫ਼ੁਰਮਾਨ ਹੈ, ‘‘ਤੀਰਥ ਨਾਤਾ ਕਿਆ ਕਰੇ ? ਮਨ ਮਹਿ ਮੈਲੁ ਗੁਮਾਨੁ ॥ (ਮਹਲਾ ੧/੬੧), ਜਲ ਕੈ ਮਜਨਿ ਜੇ ਗਤਿ ਹੋਵੈ; ਨਿਤ ਨਿਤ ਮੇਂਡੁਕ ਨਾਵਹਿ ॥ ਜੈਸੇ ਮੇਂਡੁਕ, ਤੈਸੇ ਓਇ ਨਰ; ਫਿਰਿ ਫਿਰਿ ਜੋਨੀ ਆਵਹਿ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੮੪), ਨਾਵਣ ਚਲੇ ਤੀਰਥੀ; ਮਨਿ ਖੋਟੈ ਤਨਿ ਚੋਰ ॥ ਇਕੁ ਭਾਉ ਲਥੀ ਨਾਤਿਆ; ਦੁਇ ਭਾ ਚੜੀਅਸੁ ਹੋਰ ॥ ਬਾਹਰਿ ਧੋਤੀ ਤੂਮੜੀ; ਅੰਦਰਿ ਵਿਸੁ ਨਿਕੋਰ ॥ ਸਾਧ ਭਲੇ ਅਣਨਾਤਿਆ; ਚੋਰ ਸਿ ਚੋਰਾ ਚੋਰ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੧/੭੮੯) ਭਾਵ ਜਿਵੇਂ ਕੌੜੀ ਤੁੰਮੀ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਧੋਤਿਆਂ ਅੰਦਰ ਕੁੜੱਤਣ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਇਉਂ ਹੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਸਾਫ਼ ਕਰਿਆਂ ਅੰਦਰ ਵਿਕਾਰ ਰੂਪ ਮੈਲ਼ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮਨ ਦੀ ਨਿਰਮਲਤਾ ਨਾਲ਼ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨਾਲ਼; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਮਮਾ; ਮਨ ਸਿਉ ਕਾਜੁ ਹੈ; ਮਨ ਸਾਧੇ, ਸਿਧਿ ਹੋਇ ॥’’ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੪੨)
ਸਵਾਲ : ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਰੰਭਕ ਬਾਣੀ ਜਪੁ ਜੀ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਨਾਮ ‘ਜਪੁ’ ਕਿਉਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਜਪੁ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਸਿਮਰਨ, ਬੰਦਗੀ, ਭਜਨ’। ਸਮੁੱਚੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਤਤਸਾਰ ਨਿਰਾਕਾਰ ਮਾਲਕ ਦੀ ਉਸਤਤ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਰੱਬ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਭਰਪੂਰ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ’ਚ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸਵਾਲ : ਮੂਲ ਮੰਤਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਗੁਰਬਾਣੀ ਅੰਦਰ ੴ ਤੋਂ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਤੱਕ ਵਾਲ਼ੀ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਮੂਲ ਮੰਤਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਰਚਨਾ ਦੇ ਅਰੰਭ ’ਚ ਸੰਖੇਪ ਸ਼ਬਦਾਂ ’ਚ ਮੰਗਲਾਚਰਨ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅੰਦਰ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਮੰਤਰ 33 ਵਾਰ ਇਉਂ ਹੈ, ‘‘ੴ ਸਤਿ ਨਾਮੁ, ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ, ਨਿਰਭਉ, ਨਿਰਵੈਰੁ, ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ, ਅਜੂਨੀ, ਸੈਭੰ, ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥’’, ਇਹ ਚਾਰ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਰੂਪ ‘‘ੴ ਸਤਿ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ॥’’ ਹੈ, ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅੰਦਰ 524 ਵਾਰ ਹੈ। ਮੂਲ ਮੰਤਰ ਦੀ ਚਾਰੋਂ ਰੂਪਾਂ ’ਚ ਗਿਣਤੀ 568 ਹੈ।
ਸਵਾਲ : ਕੀ ਦਾਨ ਪੁੰਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਾਂ ਮਾਈਕ ਭੇਟਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੋਈ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਜੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਿਉਂ ?
ਜਵਾਬ : ਦਾਨ-ਪੁੰਨ ਕਰਨਾ ਸਮਾਜਿਕ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ, ਜੋ ਬੰਦੇ ਅੰਦਰਲੀ ਤੰਦਦਿਲੀ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਅੱਗੇ ਭੇਟ ਕਰਨਾ ਦਿਖਾਵਾ ਮਾਤਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਭ ਦਾਤਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀਆਂ ਹੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਸਵਾਲ : ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਧੋਣ ਲਈ ਕਿਹੜਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਪਾਉਣਾ ਹੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਧੋਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਵਾਕ ਹੈ, ‘‘ਭਰੀਐ ਮਤਿ ਪਾਪਾ ਕੈ ਸੰਗਿ ॥ ਓਹੁ ਧੋਪੈ ਨਾਵੈ ਕੈ ਰੰਗਿ ॥’’ (ਜਪੁ )
ਸਵਾਲ : ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਫਤ ਸਲਾਹ ਕਰਨ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਫਤ ਸਲਾਹ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਸ਼ਾਹਾਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਬੇਅੰਤ ਧਨ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਛ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਜਿਸ ਨੋ ਬਖਸੇ ਸਿਫਤਿ ਸਾਲਾਹ ॥ ਨਾਨਕ ! ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ॥’’ (ਜਪੁ)
ਸਵਾਲ : ਦੇਹਧਾਰੀ ਗੁਰੂਆਂ ਰੂਪੀ ਜੋਕਾਂ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਸਬਦੁ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਰਾਹੀਂ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਾਕ ਹੈ, ‘‘ਮਾਨੁਖ ਕੀ ਟੇਕ ਬ੍ਰਿਥੀ ਸਭ ਜਾਨੁ ॥ ਦੇਵਨ ਕਉ ਏਕੈ ਭਗਵਾਨੁ ॥ ਜਿਸ ਕੈ ਦੀਐ ਰਹੈ ਅਘਾਇ ॥ ਬਹੁਰਿ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥ ਮਾਰੈ ਰਾਖੈ; ਏਕੋ ਆਪਿ ॥ ਮਾਨੁਖ ਕੈ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀ ਹਾਥਿ ॥ ਤਿਸ ਕਾ ਹੁਕਮੁ ਬੂਝਿ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥ ਤਿਸ ਕਾ ਨਾਮੁ; ਰਖੁ ਕੰਠਿ (ਗਲ਼ ’ਚ) ਪਰੋਇ ॥ ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥ ਨਾਨਕ ! ਬਿਘਨੁ ਨ ਲਾਗੈ ਕੋਇ ॥’’ (ਸੁਖਮਨੀ/ ਮਹਲਾ ੫/੨੮੧)
ਸਵਾਲ : ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰੋਵਰ ਕਿਉਂ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਜਵਾਬ : ਜਾਤ ਪਾਤ ਦਾ ਵਿਤਕਰਾ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ।
ਸਵਾਲ : ਕੀ ਕਰਾਮਾਤੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦਿਖਾਉਣ ਨਾਲ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਰ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਜਵਾਬ : ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਹਉਮੈ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰਸਿੱਖ ਲਈ ਨਾਮ ਨੂੰ ਮਨ ’ਚ ਵਸਾਉਣਾ ਹੀ ਅਸਲ ਕਰਾਮਾਤ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ਼ ਅਚਨਚੇਤ ਮਨ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ ਨਿਮਰਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਸਿੱਖ ਲਈਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਚਨ ਹਨ ‘‘ਸਾ ਸਿਧਿ ਸਾ ਕਰਮਾਤਿ ਹੈ; ਅਚਿੰਤੁ ਕਰੇ ਜਿਸੁ ਦਾਤਿ ॥ ਨਾਨਕ ! ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਮਨਿ ਵਸੈ; ਏਹਾ ਸਿਧਿ ਏਹਾ ਕਰਮਾਤਿ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੩/੬੫੦)
ਸਵਾਲ : ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨਗਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ ?
ਜਵਾਬ : ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ।
ਸਵਾਲ : ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ ?
ਜਵਾਬ : ਗੁਰੂ ਕਾ ਚੱਕ ।
ਸਵਾਲ : ਰਾਮਕਲੀ ਅਨੰਦ ਸਾਹਿਬ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਕੁੱਲ 40 ਪੌੜੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤੀਸਰੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਸਵਾਲ : ਮਾਇਆ ਰੂਪ ਸੱਪ ਦਾ ਜ਼ਹਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੁਆਰਾ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਮਾਇਆ ਭੁਇਅੰਗ ਗ੍ਰਸਿਓ ਹੈ ਪ੍ਰਾਣੀ; ਗੁਰ ਬਚਨੀ ਬਿਸੁ ਹਰਿ ਕਾਢਿਬਾ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੪/੬੯੭)
ਸਵਾਲ : ਮਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਕੈਸੀ ਦਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਮਨ ਅਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਿਮਾਗ਼ ਦੁਬਿਧਾ ਗ੍ਰਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਪੱਖੀ ਸੋਚ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਸਦਾ ਦੁੱਖ ਭੋਗਦਾ ਹੈ।
ਸਵਾਲ : ਜਿਸ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਹਉਮੈ, ਅਹੰਕਾਰ ਹੋਵੇ ਉਸ ਦੀ ਮਨੋਬਿਰਤੀ ਕੈਸੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਪਰਮੇਸਰ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਉਪਜ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹਰ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਹੋਰਾਂ ਅੰਦਰ ਊਣਤਾਈਆਂ ਵੇਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਹਉਮੈ ਨਾਵੈ ਨਾਲਿ ਵਿਰੋਧੁ; ਦੁਇ ਨ ਵਸਹਿ ਇਕ ਠਾਇ ॥ ਹਉਮੈ ਵਿਚਿ ਸੇਵਾ ਨ ਹੋਵਈ; ਤਾ ਮਨੁ ਬਿਰਥਾ ਜਾਇ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੩/੫੬੦)
ਸਵਾਲ : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਥਿਤਾਂ, ਵਾਰਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਚੰਗੇ-ਮੰਦੇ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਭਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਮੂਰਖ ਅਤੇ ਗਵਾਰ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਸਤਿਗੁਰ ਬਾਝਹੁ ਅੰਧੁ ਗੁਬਾਰੁ ॥ ਥਿਤੀ ਵਾਰ ਸੇਵਹਿ; ਮੁਗਧ ਗਵਾਰ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੩/੮੪੩)
ਸਵਾਲ : ਸੱਚਾ ਭਗਤ ਪਰਮੇਸਰ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹੜੇ ਬੋਲ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਹੇ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਪ੍ਰਭੂ ! ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਔਗੁਣ ਹੀ ਔਗੁਣ ਹਨ, ਇੱਕ ਭੀ ਗੁਣ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਲਈ ਤੇਰੇ ਨਾਲ਼ ਮਿਲਾਪ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਸਭਿ ਅਵਗਣ, ਮੈ ਗੁਣੁ ਨਹੀ ਕੋਈ ॥ ਕਿਉ ਕਰਿ; ਕੰਤ ਮਿਲਾਵਾ ਹੋਈ ?॥’’ (ਮਹਲਾ ੧/੭੫੦)
ਸਵਾਲ : ਗੁਰਬਾਣੀ ਕਿਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੀ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਸਤਿਗੁਰੂ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਆਠ ਪਹਰ ਪੂਜਹੁ ਗੁਰ ਪੈਰ ॥ (ਮਹਲਾ ੫/੧੮੩), ਪੂਜਹੁ ਰਾਮੁ ਏਕੁ ਹੀ ਦੇਵਾ ..॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੮੪), ਪੂਜਹੁ ਗੁਰ ਕੇ ਪੈਰ; ਦੁਰਮਤਿ ਜਾਇ ਜਰਿ ॥ (ਮਹਲਾ ੫/੫੧੯), ਸੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੂਜਹੁ ਦਿਨਸੁ ਰਾਤਿ; ਜਿਨਿ (ਜਿਸ ਨੇ), ਜਗੰਨਾਥੁ ਜਗਦੀਸੁ ਜਪਾਇਆ ॥ (ਮਹਲਾ ੪/੫੮੬), ਗੁਰੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮੁ ਕਰਿ ਪੂਜਹੁ; ਨਿਤ ਸੇਵਹੁ ਦਿਨਸੁ ਸਭ ਰੈਨੀ ॥ (ਮਹਲਾ ੪/੮੦੦), ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੇ ਚਰਨ ਧੋਇ ਧੋਇ ਪੂਜਹੁ; ਇਨ ਬਿਧਿ ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਲਹੁ ਰੇ ॥ ਰਹਾਉ ॥ (ਮਹਲਾ ੪/੧੧੧੮), ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਤ ! ਸਦਾ ਥਿਰੁ ਪੂਜਹੁ; ਜੋ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਪਾਤ ॥ ਜਿਨ ਕਉ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਤ ਹੈ ਗੋਬਿਦੁ; ਤੇ ਸਤਸੰਗਿ ਮਿਲਾਤ ॥’’ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੨੫੨)
ਸਵਾਲ : ਗੁਰੂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ।
ਸਵਾਲ : ਜੋ ਸਿੱਖੀ ਸਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ 11ਵੇਂ, 12ਵੇਂ ਦੇਹਧਾਰੀ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੀ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਉਹ ਬੰਦਾ; ਸਬਦੁ ਗੁਰੂ ਦਾ ਨਿਰਾਦਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਗੁਰਿਆਈ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਵਾਲ਼ੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਾ ਪਾਲਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਜਦ ਕਿ ‘ਸਬਦੁ ਗੁਰੂ’ ਨੂੰ ਮਹਾਨਤਾ (ਸਿਰਮੌਰਤਾ); ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਆਈ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ‘ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ’ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਸਬਦੁ ਗੁਰੂ; ਸੁਰਤਿ ਧੁਨਿ ਚੇਲਾ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੧/੯੪੩), ਤੀਸਰੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਵਾਹੁ ਵਾਹੁ ਬਾਣੀ ਨਿਰੰਕਾਰ ਹੈ; ਤਿਸੁ ਜੇਵਡੁ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਇ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੩/੫੧੫) ਚੌਥੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਹੈ ਬਾਣੀ; ਵਿਚਿ ਬਾਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ, ਸਾਰੇ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੪/੯੮੨) ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਪੋਥੀ; ਪਰਮੇਸਰ ਕਾ ਥਾਨੁ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੫/੧੨੨੬) ਭਾਵ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ‘ਪੋਥੀ’ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ‘ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ’ ਨੂੰ ਹੀ ‘ਪੋਥੀ’ ਜਾਂ ‘ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਭੀ ਕੋਈ ਸਿੱਖੀ ਪਹਿਰਾਵੇ ’ਚ 11ਵੇਂ, 12ਵੇਂ ਦੇਹਧਾਰੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨ ਪਕੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਿਆਮਤ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਦਾ ਆਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਝੂਠੀ ਟੇਕ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਮਾਨੁਖ ਕੀ ਟੇਕ; ਬ੍ਰਿਥੀ ਸਭ ਜਾਨੁ ॥ ਦੇਵਨ ਕਉ ਏਕੈ ਭਗਵਾਨੁ ॥ ਜਿਸ ਕੈ ਦੀਐ ਰਹੈ ਅਘਾਇ ॥ ਬਹੁਰਿ ਨ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਲਾਗੈ ਆਇ ॥ ਮਾਰੈ ਰਾਖੈ; ਏਕੋ ਆਪਿ ॥ ਮਾਨੁਖ ਕੈ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀ ਹਾਥਿ ॥’’ (ਸੁਖਮਨੀ/ਮਹਲਾ ੫/੨੮੧)
