ਸਵਾਲ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਡਾ. ਕੌਰ ਦੇ (ਭਾਗ-1)
ਡਾ. ਹਰਸ਼ਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਐਮ. ਡੀ., ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮਾਹਿਰ, 28, ਪ੍ਰੀਤ ਨਗਰ, ਲੋਅਰ ਮਾਲ,ਪਟਿਆਲਾ। ਫੋਨ ਨੰ: 0175-2216783
ਸਵਾਲ : ਮੇਰੀ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਬੇਟੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ 8 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਪਲੇਟਲੈੱਟ ਸੈੱਲ ਘਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਜੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਠੀਕ ਠਾਕ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਾਇਰਲ ਬੁਖ਼ਾਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਚਮੜੀ ਵਿਚ ਲਾਲ ਦਾਣੇ ਦਿਸਣ ਲੱਗ ਪੈਣ ਜਾਂ ਮਸੂੜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਹੂ ਵਗ ਪਏ ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਜਾਂ ਤਿਲੀ ਨਾ ਵਧੇ ਹੋਣ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗਲੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਗਿਲਟੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਥਰੋਂਬੋਸਾਈਟੋਪੀਨਿਕ ਪੁਰਪੁਰਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਬਗ਼ੈਰ ਦਵਾਈ ਦੇ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਦਵਾਈ ਨਾਲ ਇਹ ਬੀਮਾਰੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਲੇਟਲੈੱਟ ਸੈੱਲ ਘਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ 10 ਕੁ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਇਹ ਲੰਬੀ ਬੀਮਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਮਹਿੰਗਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੇ ਤੇਜ਼ ਬੁਖ਼ਾਰ ਵਿਚ ਪਲੇਟਲੈੱਟ ਘਟ ਰਹੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਡੈਂਗੂ ਬੁਖ਼ਾਰ ਵੀ ਇਕ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਦਰਦ ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਪਿਠ ਦਰਦ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਇਕ ਲੱਛਣ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਸਿਆਣਾ ਡਾਕਟਰ ਫੱਟ ਲੱਭ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਵਾਲ : ਮੇਰਾ ਡੇਢ ਸਾਲ ਦਾ ਬੱਚਾ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਤੁਰਨ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਨੋਂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ’ਤੇ ਉਹ ਬੈਠਣ ਲੱਗਿਆ ਸੀ।
ਜਵਾਬ : ਕਈ ਵਾਰ ਜੰਮਣ ਲੱਗਿਆਂ ਜੇ ਬੱਚਾ ਕੁੱਝ ਮਿੰਟ ਲੇਟ ਰੋਏ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਨਸਾਂ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬੱਚਾ ਆਮ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਪੱਖੋਂ ਪੱਛੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਹੇਠਾਂ ਹੀ ਹੋਵੇ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁੱਝ ਜਮਾਂਦਰੂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਬੱਚਾ ਆਮ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਪੱਛੜ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਭ੍ਰੂਣ ਦੇ ਟੈਸਟ ਜਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਲਹੂ ਦੇ ਟੈਸਟ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਝ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਜਮਾਂਦਰੂ ਥਾਇਰਾਈਡ ਹਾਰਮੋਨਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਕਰਕੇ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ ਜਿਹੜੇਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਡਾਕਟਰ ਤੋਂ ਚੈਕਅਪ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਵਾ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪੁਸ਼ਤ ਦਰ ਪੁਸ਼ਤ ਚਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇ।
ਸਵਾਲ : ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਥੈਲਾਸੀਮੀਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਲਹੂ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਦਵਾਈ ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਆਈ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਲਗਾਤਾਰ ਲਹੂ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਲੋਹ ਕਣਾਂ ਦਾ ਢੇਰ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਗਰ, ਤਿਲੀ, ਪੈਨਕਰੀਆਜ਼, ਥਾਈਰਾਇਡ ਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਕੰਮਕਾਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਹ ਕਣਾਂ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਾਸਤੇ 10 ਤੋਂ 20 ਵਾਰ ਲਹੂ ਚੜਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਹੇਠ ਡੈਸਫੈਰੀਆਕਸਾਮੀਨ ਦੇ ਟੀਕੇ, ਡੈਫਰੀਪਰੋਨ ਗੋਲੀ ਜਾਂ ਡੈਫਰਾਸੀਰੋਕਸ ਦਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲਹੂ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਹੁਣ ਅਜਿਹੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਏਨੀ ਲੰਬੀ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਬੱਚੇ ਹੁਣ ਆਪ ਵੀ ਮਾਪੇ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸਵਾਲ : ਕੀ ਭ੍ਰੂਣ ਨੂੰ ਵੀ ਲਹੂ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ?
ਜਵਾਬ : ਜੀ ਹਾਂ। ਵੀਹ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਭ੍ਰੂਣ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲਹੂ ਵਿਚਲੇ ਲਾਲ ਸੈੱਲ ਜਾਂ ਪਲੇਟਲੈੱਟ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਲਾਲ ਸੈੱਲ 5-10 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਪਲੇਟਲੈੱਟ ਸੈਲ 1-5 ਮਿਲੀਲਿਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ।
