ਤਾਤੀ ਵਾਉ ਨ ਲਗਈ
ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਜੀ
ਬਿਲਾਵਲੁ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਤਾਤੀ ਵਾਉ ਨ ਲਗਈ; ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਸਰਣਾਈ ॥ ਚਉਗਿਰਦ ਹਮਾਰੈ ਰਾਮ ਕਾਰ; ਦੁਖੁ ਲਗੈ ਨ ਭਾਈ ॥੧॥ ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਭੇਟਿਆ; ਜਿਨਿ ਬਣਤ ਬਣਾਈ ॥ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਅਉਖਧੁ ਦੀਆ; ਏਕਾ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਰਾਖਿ ਲੀਏ ਤਿਨਿ ਰਖਨਹਾਰਿ; ਸਭ ਬਿਆਧਿ ਮਿਟਾਈ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ! ਕਿਰਪਾ ਭਈ; ਪ੍ਰਭ ਭਏ ਸਹਾਈ ॥੨॥ (ਮਹਲਾ ੫/੮੧੯)
ਇਹ ਅਨਮੋਲ, ਅਮਲੀਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਮਈ ਬਚਨ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਬਿਲਾਵਲ ਰਾਗ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਵਨ ਅੰਕ 819 ’ਤੇ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ ਸੱਚੇ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰਦੇਵ ਪਿਤਾ ਜੀ ਸਮਝਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਪੂਰਨ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਨਾਲ਼ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਬਦੀਲੀ ਤੋਂ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਭਾਅ, ਪਹਿਲੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਸੰਸਕਾਰ ਜਾਂ ਆਦਤਾਂ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀਆ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਸਿਆਣਾ, ਬੁੱਤ ਘੜਨਹਾਰ; ਕਿਸੇ ਬੇਢੱਬੇ ਜਿਹੇ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਤਰਾਸ਼ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਮੂਰਤੀ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ; ਤਿਵੇਂ ਹੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ‘ਵੇਦ ਹਥਿਆਰ’ ਨਾਲ ਜੀਵ ਦੀ ਮਤਿ ਨੂੰ ਘੜ ਕੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਬਣਾ ਦੇਂਦੇ ਹਨ।
‘‘ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ; ਤ ਗੁਰਮਤਿ ਪਾਈਐ.. ॥’’ (ਮਹਲਾ ੧/੫੯੮) ਵਾਕ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮੱਤ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਨੂੰ ਹੀ ਅਸਲ ਗੁਰੂ ਮਿਲਾਪ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਪਉੜੀ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਇੰਝ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ :
ਸਤਿਗੁਰ ਪਾਰਸਿ ਪਰਸਿਐ; ਕੰਚਨੁ ਕਰੈ ਮਨੂਰ ਮਲੀਣਾ।
ਸਤਿਗੁਰ ਬਾਵਨੁ ਚੰਦਨੋ; ਵਾਸੁ ਸੁਵਾਸੁ ਕਰੈ ਲਾਖੀਣਾ।
ਸਤਿਗੁਰ ਪੂਰਾ ਪਾਰਿਜਾਤੁ; ਸਿੰਮਲੁ ਸਫਲੁ ਕਰੈ, ਸੰਗਿ ਲੀਣਾ।
ਮਾਨ ਸਰੋਵਰੁ ਸਤਿਗੁਰੂ; ਕਾਗਹੁ ਹੰਸ ਜਲਹੁ ਦੁਧੁ ਪੀਣਾ।
ਗੁਰ ਤੀਰਥੁ ਦਰੀਆਉ ਹੈ; ਪਸੂ ਪਰੇਤ ਕਰੈ ਪਰਬੀਣਾ।
ਸਤਿਗੁਰੁ ਬੰਦੀਛੋੜੁ ਹੈ; ਜੀਵਣ ਮੁਕਤਿ ਕਰੈ ਓਡੀਣਾ।
ਗੁਰਮੁਖਿ ਮਨ ਅਪਤੀਜੁ ਪਤੀਣਾ ॥੨੦॥ (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ/ਵਾਰ ੨੬ ਪਉੜੀ ੨੦)
ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਸ਼ਬਦ ਦੀਆਂ ‘ਰਹਾਉ’ ਵਾਲੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ ‘‘ਸਤਿਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਭੇਟਿਆ; ਜਿਨਿ ਬਣਤ ਬਣਾਈ ॥ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਅਉਖਧੁ ਦੀਆ; ਏਕਾ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥’’ ਭਾਵ ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜਿਸ ਨੇ ਇਹ ਵਿਓਂਤ ਬਣਾਈ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲ ਪਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਰਾਮ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਦਵਾਈ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਦਕਾ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਵਿੱਚ ਲਿਵ ਜੋੜ ਰੱਖੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਲਿਵ ਜੁੜਨ ਵਾਲੀ ਵਿਓਂਤ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਬਣਤਰ ਗੁਰੂ ਦੁਅਰਾ ਹੀ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਿਲਾਵਲ ਰਾਗ ਅੰਦਰ ਹੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ, ‘‘ਸਗਲ ਮਨੋਰਥ ਪ੍ਰਭਿ ਕੀਏ; ਭੇਟੇ ਗੁਰਦੇਵ ॥ ਜੈ ਜੈ ਕਾਰੁ ਜਗਤ ਮਹਿ; ਸਫਲ ਜਾ ਕੀ ਸੇਵ ॥੧॥’’ (ਮਹਲਾ ੫/੮੧੯) ਭਾਵ ਜਦੋਂ ਗੁਰਦੇਵ ਪਿਤਾ ਮਿਲ ਪਏ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਜਿਸ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸਰਬ ਫਲ ਦਾਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਜੈ ਜੈਕਾਰ ਭਾਵ ਸ਼ੋਭਾ ਹੋ ਗਈ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਭਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅੰਦਰੋਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਨਿਰਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰਮਲਤਾ ‘‘ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਕਰਣੀ ਕਮਾਣੀ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੩/੯੧੯) ਕਰਕੇ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰਾਮ ਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਮਨ ’ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਸਰ ਦਾਇਕ ਦਵਾਈ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਸਿਆਣਾ ਵੈਦ ਰੋਗੀ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਪਕੜ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਰੋਗ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਕੇ, ਚੰਗੀ ਦਵਾਈ ਦੇ ਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਤਿਵੇਂ ਸਤਿਗਰੂ ਵੈਦ ਆਪਣੀ ਸਰਨ ਆਏ ਹੋਏ ਆਤਮਕ ਰੋਗੀ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਖਲਾਸੀ ਦੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰ ਵਾਕ ਹੈ, ‘‘ਮੇਰਾ ਬੈਦੁ ਗੁਰੂ ਗੋਵਿੰਦਾ ॥ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਅਉਖਧੁ ਮੁਖਿ (’ਚ) ਦੇਵੈ; ਕਾਟੈ ਜਮ ਕੀ ਫੰਧਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੫/੬੧੮)
ਇਸੇ ਰਾਮ ਨਾਮ ਅਉਖਧ ਦੀ ਬਰਕਤ ਨਾਲ ਆਤਮਕ ਰੋਗ ਭਾਵ ਵਿਕਾਰ ਦੁੱਖੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ; ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਦੇ ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ‘‘ਤਾਤੀ ਵਾਉ ਨ ਲਗਈ; ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਸਰਣਾਈ ॥ ਚਉਗਿਰਦ ਹਮਾਰੈ ਰਾਮ ਕਾਰ; ਦੁਖੁ ਲਗੈ ਨ ਭਾਈ ॥੧॥’’ ਭਾਵ ਹੇ ਭਾਈ ! ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਪਿਆਂ ਤੱਤੀ ਹਵਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਭਾਵ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਭਗਤ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਚੌਂਹਾ ਪਾਸੇ ਰਾਮ ਨਾਮ ਦੀ ਲਕੀਰ ਖਿਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਪੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ‘ਤਾਤੀ ਵਾਉ’ ਦੇ ਅਰਥ ਗਰਮ ਹਵਾਵਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਮੁਹਾਵਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਵ ਦੁੱਖ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ’ਚ ਹੋਰ ਥਾਂਵਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਇਹ ਮੁਹਾਵਰਾ ਦਿੱਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ‘‘ਤਤੀ ਵਾਉ ਨ ਲਗਈ; ਜਿਨ ਮਨਿ (’ਚ) ਵੁਠਾ ਆਇ ਜੀਉ ॥ (ਮਹਲਾ ੫/੧੩੨), ਤਤੀ ਵਾਉ ਨ ਲਗਈ; ਸਤਿਗੁਰਿ (ਨੇ) ਰਖੇ ਆਪਿ ॥ (ਮਹਲਾ ੫/੨੧੮), ਤਤੀ ਵਾਉ ਨ ਤਾ ਕਉ ਲਾਗੈ ॥(ਜੋ) ਸਿਮਰਤ ਨਾਮੁ, ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗੈ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੫/੧੦੮੫)
ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਮ ਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਅਉਖਧ ਅਤੇ ਫਿਰ ਰਾਮ ਨੂੰ ਕਾਰ ਭਾਵ ਲਕੀਰ ਕਿਹਾ। ਲਕੀਰ ਜਾਂ ਕਾਰ ਦਾ ਅਰਥ ਮਰਯਾਦਾ ਹੈ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਰਯਾਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਨੇ ਜੋ ਮਰਿਆਦਾ ਪੰਥ ਪ੍ਰਵਾਨਤ ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਅੰਦਰ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰਵਾਈ ਹੈ, ਉੁਸ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਜੀਵਨ ਢਾਲ ਕੇ ਵਿਕਾਰ, ਪਤਿਤਪੁਣੇ, ਫੈਸ਼ਨ ਪ੍ਰਸਤੀ ਅਤੇ ਨਸ਼ੇ ਜਿਹੀਆਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਦੁਖ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ, ਤਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੋੜ ਹੈ ਅੱਜ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ, ਇਸ ਰਾਮ ਕਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਖਿੱਚਣ ਦੀ ਤਾਂ ਕਿ ਈਰਖਾ, ਦਵੈਤ, ਸਾੜਾ ਆਪਸੀ ਖਿਚੋਤਾਣ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਬੇਲੋੜੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਇਹੋ ਤਾਂ ਵਡਿਆਈ ਹੈ ਕਿ ‘‘ਨਾਨਕ ! ਸਤਿਗੁਰੁ ਐਸਾ ਜਾਣੀਐ; ਜੋ ਸਭਸੈ ਲਏ ਮਿਲਾਇ ਜੀਉ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੧/੭੨)
ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਦੇ ਵਿਚ ਫ਼ੁਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ, ‘‘ਰਾਖਿ ਲੀਏ ਤਿਨਿ ਰਖਨਹਾਰਿ (ਨੇ); ਸਭ ਬਿਆਧਿ ਮਿਟਾਈ ॥ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ! ਕਿਰਪਾ ਭਈ; ਪ੍ਰਭ ਭਏ ਸਹਾਈ ॥੨॥’’ ਭਾਵ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਸਦਕਾ ਉਸ ਰਖਣਹਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਰੱਖ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਮਿਟਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹੇ ਨਾਨਕ ! ਆਖ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਸਹਾਈ ਹੋਏ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਧਨਾਸਰੀ ਰਾਗ ਅੰਦਰ ਬਚਨ ਹਨ, ‘‘ਜਹ ਹਰਿ ਸਿਮਰਨੁ ਭਇਆ; ਤਹ ਉਪਾਧਿ ਗਤੁ ਕੀਨੀ; ਵਡਭਾਗੀ ਹਰਿ ਜਪਨਾ ॥ ਜਨ ਨਾਨਕ ਕਉ ਗੁਰਿ (ਨੇ) ਇਹ ਮਤਿ ਦੀਨੀ; ਜਪਿ ਹਰਿ, ਭਵਜਲੁ ਤਰਨਾ ॥੨॥’’ (ਮਹਲਾ ੪/੬੭੦), ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਹੈ, ‘‘ਦੂਖ ਰੋਗ ਸੰਤਾਪ ਉਤਰੇ; ਸੁਣੀ ਸਚੀ ਬਾਣੀ ॥ ਸੰਤ ਸਾਜਨ ਭਏ ਸਰਸੇ; ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਣੀ ॥’’ (ਮਹਲਾ ੩/੯੨੨)
