ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ‘ਕੈ’ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਬਹੁ ਪੱਖੀ ਵੀਚਾਰ (ਭਾਗ 3)

(ਭਾਗ-3) (ੳ)

ਗੁਰਬਾਣੀ ਲਿਖਤ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦ ‘ਕੈ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ‘ਦੇ’ (ਸੰਬੰਧਕ) ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ‘ਕੈ’ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ‘ਇੱਕ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ’ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਦਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸੰਬੰਧਕ ਸ਼ਬਦ (‘ਨਿਕਟਿ, ਸੰਗਿ, ਨੇੜਿ, ਹਦੂਰਿ, ਅਰਥਿ (ਕਾਰਨ, ਲਈ), ਤਾਈ (ਲਈ), ਵਲਿ, ਊਪਰਿ’ ਆਦਿ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ‘ਕੈ’ (ਸੰਬੰਧਕ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ ਨਾਂਵ, ਬਹੁ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਪੜਨਾਂਵ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ‘ਕੈ’ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ‘ਅੰਤ ਔਕੁੜ’ ਹਟ (ਬਦਲ) ਕੇ ‘ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ’ ਜਾਂ ‘ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ’ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ’ ਜਾਂ ‘ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ’ ਵਾਲੇ (ਇੱਕ ਵਚਨ ਨਾਂਵ) ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ‘ਕਾਰਕੀ ਰੂਪ’ ਅਰਥ ਮਿਲਦੇ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ: ‘ਨੇ’ (ਕਰਤਾ ਕਾਰਕ)/ ‘ਨਾਲ, ਰਾਹੀਂ ’ (ਕਰਣ ਕਾਰਕ)/ ‘ਵਿੱਚ’ (ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਕ) ਅਤੇ ‘ਤੋਂ ’ (ਅਪਾਦਾਨ ਕਾਰਕ) ਆਦਿ। ਪਰ ‘ਕੈ’ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਦੂਸਰਾ ਸ਼ਬਦ ‘ਸੰਬੰਧਕ’ (‘ਨਿਕਟਿ, ਸੰਗਿ, ਨੇੜਿ, ਹਦੂਰਿ, ਵਲਿ, ਪਾਸਿ, ਊਪਰਿ’ ਆਦਿ) ਦੀ ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਰਕੀ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

‘ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ’ ਅਤੇ ‘ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ’ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਮਾਮ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਵਲ ‘ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ’ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ:

ਤਿਨ ਕੈ, ਹਮ ਸਦ ਲਾਗਹ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੩/੩੬੧)

‘ਤਿਨ ਕੈ ਪਾਇ’ ਭਾਵ ‘ਤਿਨ ਕੈ ਚਰਨਿ’

(ਨੋਟ: ‘ਪਾਇ’ ਸ਼ਬਦ ਇੱਕ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ, ਕਰਣ ਕਾਰਕ ਜਾਂ ਅਧਿਕਰਣ ਕਾਰਨ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਬਹੁ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ ਵਿੱਚ।)

ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਰਾਖੇ ਦਾਸ ਅਪਨੇ, ਜੀਅ ਜੰਤ ‘ਵਸਿ ਜਾ ਕੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੨੩)

ਜਿਸੁ ਚੀਤਿ ਆਵੈ, ਤਿਸੁ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੋਵੈ; ‘ਨਿਕਟਿ’ ਨ ਆਵੈ ਤਾ ਕੈ, ਜਾਮੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੪੬) (ਤਾ ਕੈ ਨਿਕਟਿ)

‘ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਘਰਿ’ ਵਸੈ, ਏਕੋ ਸਚਾ ਸੋਇ ॥ (ਮ: ੫/੪੪)

ਇਉ ‘ਸਰਪਨਿ ਕੈ ਵਸਿ’ ਜੀਅੜਾ, ਅੰਤਰਿ ਹਉਮੈ ਦੋਇ ॥ (ਮ: ੧/੬੩)

ਸਾ ਕੁਲਵੰਤੀ ਸਾ ਸਭਰਾਈ, ਜੋ ‘ਪਿਰਿ ਕੈ ਰੰਗਿ’ ਸਵਾਰੀ ਜੀਉ ॥ (ਮ: ੫/੯੭)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਬਚਨਿ’, ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥ (ਮ: ੫/੧੭੭)

ਗੁਰ ਕਾ ਬਚਨੁ, ‘ਜੀਅ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੭੭)

ਓਨਾ ‘ਖਸਮੈ ਕੈ ਦਰਿ’ ਮੁਖ ਉਜਲੇ, ਸਚੈ ਸਬਦਿ ਸੁਹਾਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੧੪੫)

‘ਖਸਮੈ ਕੈ ਦਰਬਾਰਿ’, ਢਾਢੀ ਵਸਿਆ ॥ (ਮ: ੧/੧੪੮)

‘ਤਾ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਕਿਲਵਿਖ ਦੁਖ ਜਾਹਿ ॥ (ਮ: ੫/੧੯੩)

ਮਨੁ ਤਨੁ ਰਾਤਾ, ‘ਰਾਮ ਕੈ ਰੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੯੭)

ਪੰਚ ਚੇਲੇ ਮਿਲਿ ਭਏ ਇਕਤ੍ਰਾ, ‘ਏਕਸੁ ਕੈ ਵਸਿ’ ਕੀਏ ॥ (ਮ: ੫/੨੦੮)

ਈਹਾ ਸੁਖੁ ਆਨੰਦੁ ਘਨਾ, ਆਗੈ ‘ਜੀਅ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ਕਾਮ ॥ (ਮ: ੫/੨੧੧)

ਸਾਧਸੰਗਤਿ ‘ਪਰਸਾਦਿ ਸੰਤਨ ਕੈ’, ਸੋਇਓ ਮਨੁ ਜਾਗਿਓ ॥ (ਮ: ੫/੨੧੫)

ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭ ‘ਸਾਚੇ ਕੈ ਮਨਿ’, ਭਾਏ ॥ (ਮ: ੩/੨੩੧)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’, ਕਮਲੁ ਪਰਗਾਸਾ ॥ (ਮ: ੧/੨੨੪)

‘ਨਿਰਭਉ ਕੈ ਘਰਿ’, ਤਾੜੀ ਲਾਵੈ ॥ (ਮ: ੧/੨੨੬)

ਕੋਟਿ ਮਜਨ, ‘ਜਾ ਕੈ ਸੁਣਿ’ ਨਾਮ ॥ (ਮ: ੫/੨੩੮) (ਭਾਵ ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ, ਨੋਟ: ਇਸ ਪੰਕਤੀ ’ਚ ‘ਸੁਣਿ’ ਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ‘ਸੁਣਨ ਨਾਲ’ ਜਾਂ ‘ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ’)

ਕਾਮਣਿ ਪਿਰੁ ਪਾਇਆ ਜੀਉ, ‘ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਇ’ ਪਿਆਰੇ ॥ (ਮ: ੩/੨੪੫)

‘ਞਾ ਕੈ ਹਾਥਿ’ ਸਮਰਥ, ਤੇ ਕਾਰਨ ਕਰਨੈ ਜੋਗ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੫)

ਉਆ ਡੇਰਾ ਕਾ ਸੰਜਮੋ, ‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’ ਪਛਾਨੁ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੬)

ਹੇ ‘ਸੰਤਹ ਕੈ ਸਦਾ ਸੰਗਿ’! ਨਿਧਾਰਾ ਆਧਾਰ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੧) (ਸੰਤਹ ਕੈ ਸੰਗਿ)

‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਸਿਮਰਨਿ’, ਦੁਖੁ ਨ ਸੰਤਾਪੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੨)

ਪ੍ਰਭ ਕਾ ਸਿਮਰਨੁ, ‘ਸਾਧ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੨)

‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਸਿਮਰਨਿ’, ਉਧਰੇ ਮੂਚਾ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੩)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਮਿ’, ਉਧਰੇ ਜਨ ਕੋਟਿ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੪)

‘ਮੁਖਿ’ ਆਵਤ ਤਾ ਕੈ, ਦੁਰਗੰਧ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੯) (ਤਾ ਕੈ ਮੁਖਿ (ਵਿੱਚ)

‘ਸਾਧ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਬਸੈ ਥਾਨਿ ਊਚੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੧)

‘ਸਾਧੂ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਮਹਲਿ ਪਹੂਚੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੧)

‘ਸਾਧ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਲਗੈ ਪ੍ਰਭੁ ਮੀਠਾ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੨)

‘ਸਾਧੂ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਘਟਿ ਘਟਿ ਡੀਠਾ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੨)

‘ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ ਮਨਿ’, ਹੋਇ ਪ੍ਰਗਾਸੁ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੨)

ਉਸੁ ‘ਪੰਡਿਤ ਕੈ ਉਪਦੇਸਿ’, ਜਗੁ ਜੀਵੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੪)

‘ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ ਮਨਿ’, ਪਰਮਾਨੰਦ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੩)

‘ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ ਘਰਿ’, ਸਦਾ ਅਨੰਦ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੩)

‘ਜਿਸ ਕੈ ਮਨਿ’, ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕਾ ਨਿਵਾਸੁ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੪)

‘ਸੰਤ ਕੈ ਦੂਖਨਿ’, ਜਮ ਤੇ ਨਹੀ ਛੁਟੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੯)

‘ਸੰਤ ਕੈ ਦੂਖਨਿ’ (ਨਿੰਦਾ ਨਾਲ), ਮਤਿ ਹੋਇ ਮਲੀਨ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੯)

ਸਾਧਸੰਗਿ ਹੋਇ ਨਿਰਮਲਾ, ਨਾਨਕ! ‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਰੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੨੯੭)

ਮਾਨੁਖ ਕੈ ਕਿਛੁ ਨਾਹੀ ‘ਹਾਥਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੧) (ਮਾਨੁਖ ਕੈ ਹਾਥਿ (ਵਿੱਚ)

ਸਰਬ ਥੋਕ ਸੁਨੀਅਹਿ, ‘ਘਰਿ ਤਾ ਕੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੪)

ਕਰਹਿ ਭਗਤਿ, ‘ਆਤਮ ਕੈ ਚਾਇ’ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੬)

ਕਹੁ ਨਾਨਕ! ‘ਜਾ ਕੈ ਮਸਤਕਿ’, ਲੇਖੁ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੯)

ਮਨੁ ਪਰਬੋਧਹੁ, ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’ (ਨਾਮ ਰਾਹੀਂ) ॥ (ਮ: ੫/੨੮੮)

ਜੀਅ ਕੀ ਜੁਗਤਿ, ਜਾ ਕੈ ਸਭ ‘ਹਾਥਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੨੯੯) (ਜਾ ਕੈ ਹਾਥਿ (ਵਿੱਚ)

‘ਤਾ ਕੈ ਨਿਕਟਿ’, ਨ ਆਵਤ ਕਾਲੁ ॥ (ਮ: ੫/੨੯੩)

‘ਸਭ ਕੈ ਮਧਿ’ (ਵਿੱਚ), ਅਲਿਪਤੋ ਰਹੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੯੪)

ਹਿਰਹਿ ਪਰ ਦਰਬੁ, ‘ਉਦਰ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ) ॥ (ਮ: ੫/੨੯੮)

ਸਚੁ ਸਾਹਿਬੁ ‘ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੈ ਵਲਿ’ ਹੈ; ਤਾਂ ਝਖਿ ਝਖਿ ਮਰੈ, ਸਭ ਲੁੋਕਾਈ ॥ (ਮ: ੪/੩੦੭)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਦਰਿ’ ਵਰਤਿਆ, ਸੁ ਨਾਨਕਿ ਆਖਿ ਸੁਣਾਇਆ ॥ (ਮ: ੪/੩੧੬)

ਨਾਨਕ! ਮਿਤ੍ਰਾਈ ਤਿਸੁ ਸਿਉ, ਸਭ ਕਿਛੁ ‘ਜਿਸ ਕੈ ਹਾਥਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੩੧੮)

‘ਭਗਤਿ ਕੈ ਪ੍ਰੇਮਿ’, ਇਨ ਹੀ ਹੈ ਜਾਨਾਂ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੩੦)

ਨਾਨਕੁ ਤਿਨ ਕੈ ਲਾਗੈ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੧/੩੫੨) (ਤਿਨ ਕੈ ਪਾਇ (ਚਰਨ ਵਿੱਚ)

ਦੇਵਤਿਆ ‘ਦਰਸਨ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ), ਦੂਖ ਭੂਖ ਤੀਰਥ ਕੀਏ ॥ (ਮ: ੧/੩੫੮)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਦਰਸਨਿ’, ਮੋਖ ਦੁਆਰੁ ॥ (ਮ: ੩/੩੬੧)

ਸੀਲ ‘ਸੰਜਮ ਕੈ ਨਿਕਟਿ’, ਖਲੋਈ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੧)

ਜਨ ਨਾਨਕੁ ‘ਹਰਿ ਕੈ ਅੰਕਿ’, ਸਮਾਵੈ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੫)

‘ਨਿਕਟਿ ਜੀਅ ਕੈ’, ਸਦ ਹੀ ਸੰਗਾ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੬) (ਜੀਅ ਕੈ ਨਿਕਟਿ)

‘ਸਰੰਜਾਮਿ’ ਲਾਗੁ ਭਵਜਲ ਤਰਨ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੮) (ਤਰਨ ਕੈ ਸਰੰਜਾਮਿ (ਵਿੱਚ)

ਜਨਮੁ ਬਿ੍ਰਥਾ ਜਾਤ, ‘ਰੰਗਿ ਮਾਇਆ ਕੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੮)

ਚਰਨ ਕਮਲ ਸੇਵੀ ਰਿਦ ਅੰਤਰਿ, ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਕੈ ‘ਆਧਾਰਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੯) (ਪੂਰੇ ਗੁਰ ਕੈ ਆਧਾਰਿ (ਵਿੱਚ)

ਹਰਿ ਮਾਲਾ, ‘ਤਾ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ਜਾਇ ॥ (ਮ: ੫/੩੮੮)

‘ਕਾਲ ਕੈ ਫਾਂਸਿ’, ਸਕਤ ਸਰੁ ਸਾਂਧਿਆ ॥ (ਮ: ੫/੩੯੦)

‘ਵਰਤਣਿ ਜਾ ਕੈ’, ਕੇਵਲ ਨਾਮ ॥ (ਮ: ੫/੩੯੨) (ਜਾ ਕੈ ਵਰਤਣਿ (ਵਿੱਚ)

‘ਉਨ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਹਮ ਤੁਮ ਸੰਗਿ ਮੇਲ ॥ (ਮ: ੫/੩੯੦)

‘ਤਿਸ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ਮਿਲਉ, ਮੇਰੀ ਮਾਈ ॥ (ਮ: ੫/੩੯੧)

‘ਉਨ੍ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਦੇਖਉ ਪ੍ਰਭੁ ਨੈਨ ॥ (ਮ: ੫/੩੯੧)

‘ਪਾਇ’ ਪਰਹ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੈ, ਜਿਨਿ ਭਰਮੁ ਬਿਦਾਰਿਆ ॥ (ਮ: ੫/੩੯੯) (ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੈ ਪਾਇ (ਚਰਨ ਵਿੱਚ)

‘ਨਾਮਿ ਜਿਸੈ ਕੈ’, ਊਜਲੀ; ਤਿਸੁ ਦਾਸੀ ਗਨੀਆ ॥ (ਮ: ੫/੪੦੦) (ਜਿਸੈ ਕੈ ਨਾਮਿ (ਰਾਹੀਂ)

ਮਨ! ‘ਸੰਤਨਾ ਕੈ ਚਰਨਿ’, ਲਾਗੁ ॥ (ਮ: ੫/੪੦੯)

‘ਸੁਖ ਕੈ ਹੇਤਿ’ (ਲਈ), ਬਹੁਤੁ ਦੁਖੁ ਪਾਵਤ; ਸੇਵ ਕਰਤ ਜਨ ਜਨ ਕੀ ॥ (ਮ: ੯/੪੧੧)

ਤਨੁ ਮਨੁ ਸੀਤਲੁ ਮੁਖ ਉਜਲੇ, ‘ਪਿਰ ਕੈ ਭਾਇ ਪਿਆਰਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੪੨੮)

ਜਿਸੁ ਤੂੰ ਮੇਲਹਿ ਸੋ ਮਿਲੈ, ਪਿਆਰੇ ! ਤਿਸ ਕੈ ਲਾਗਉ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੫/੪੩੧) (‘ਤਿਸ ਕੈ ਪਾਇ’ (ਚਰਨ ਨਾਲ)

ਜਮ ਰਾਜੇ ਕੇ ਹੇਰੂ ਆਏ; ‘ਮਾਇਆ ਕੈ ਸੰਗਲਿ’, ਬੰਧਿ ਲਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੪੩੨)

‘ਬੰਧਨਿ ਜਾ ਕੈ’, ਸਭੁ ਜਗੁ ਬਾਧਿਆ; ਅਵਰੀ ਕਾ ਨਹੀ ਹੁਕਮੁ ਪਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੪੩੨) (ਜਾ ਕੈ ਬੰਧਨਿ (ਵਿੱਚ)

ਘਘੈ, ਘਾਲ ਸੇਵਕੁ ਜੇ ਘਾਲੈ; ‘ਸਬਦਿ ਗੁਰੂ ਕੈ’, ਲਾਗਿ ਰਹੈ ॥ (ਮ: ੧/੪੩੨)

ਸੇਜਾ ਸੁਹਾਵੀ, ‘ਸੰਗਿ ਪਿਰ ਕੈ’; ਸਾਤ ਸਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਭਰੇ ॥ (ਮ: ੧/੪੩੬)

ਪ੍ਰਭ ਪ੍ਰੇਮਿ ਰਾਤੀ, ਹਰਿ ਬਿਨੰਤੀ; ‘ਨਾਮਿ ਹਰਿ ਕੈ’, ਸੁਖਿ ਵਸੈ ॥ (ਮ: ੧/੪੩੬)

ਸਤੀਆ ਮਨਿ ਸੰਤੋਖੁ ਉਪਜੈ; ‘ਦੇਣੈ ਕੈ ਵੀਚਾਰਿ’ ॥ (ਮ: ੧/੪੬੬)

ਪੰਚ ਤਤੁ ਕੀ ਕਰਿ ਮਿਰਗਾਣੀ; ‘ਗੁਰ ਕੈ ਮਾਰਗਿ’, ਚਾਲੈ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੭੭)

ਕਹਤ ਕਬੀਰ ਸੁਨਹੁ ਰੇ ਸੰਤਹੁ! ਭੈ ‘ਸਾਗਰ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਵਾਸਤੇ) ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੭੮)

‘ਤਿਸ ਕੈ ਪੇਡਿ’ ਲਗੇ; ਫਲ ਫੂਲਾ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੮੧)

ਸਖੀ ਸਹੇਲੀ ਨਨਦ ਗਹੇਲੀ; ‘ਦੇਵਰ ਕੈ ਬਿਰਹਿ’, ਜਰਉ ਰੇ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੮੨)

ਬਡੇ ਭਾਈ ਕੈ ਜਬ ‘ਸੰਗਿ’ ਹੋਤੀ; ਤਬ ਹਉ ਨਾਹ ਪਿਆਰੀ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੮੨) (ਭਾਈ ਕੈ ਸੰਗਿ)

‘ਜਲ ਕੈ ਮਜਨਿ’ (ਟੁੰਭੀ ਨਾਲ), ਜੇ ਗਤਿ ਹੋਵੈ; ਨਿਤ ਨਿਤ ਮੇਂਡੁਕ ਨਾਵਹਿ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੮੪)

‘ਸੰਤਹ ਕੈ ਪਰਸਾਦਿ’, ਨਾਮਾ ਹਰਿ ਭੇਟੁਲਾ ॥ (ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ/੪੮੬)

ਮਤਾ ਕਰੈ ‘ਪਛਮ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ); ਪੂਰਬ ਹੀ ਲੈ ਜਾਤ ॥ (ਮ: ੫/੪੯੬)

ਸਰਣਿ ਸਾਧੂ ਨਿਰਮਲਾ; ਗਤਿ ਹੋਇ, ‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਨਾਮਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੫੦੧)

ਐ ਜੀ! ਬਹੁਤੇ ਭੇਖ ਕਰਹਿ ਭਿਖਿਆ ਕਉ; ਕੇਤੇ ਉਦਰੁ ‘ਭਰਨ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ) ॥ (ਮ: ੧/੫੦੪)

‘ਮਾਇਆ ਕੈ ਅਰਥਿ’ (ਲਈ), ਬਹੁਤੁ ਲੋਕ ਨਾਚੇ; ਕੋ ਵਿਰਲਾ ਤਤੁ ਬੀਚਾਰੀ ॥ (ਮ: ੩/੫੦੬)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਤਖਤਿ’, ਬਹਾਲੀਐ; ਨਿਜ ਘਰਿ ਸਦਾ ਵਸੀਜੈ ॥ (ਮ: ੩/੫੧੫)

ਢਾਢੀ ਕਾ ਮਹਲੁ ਅਗਲਾ; ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੫੧੬)

ਨਾਨਕ! ਨਿਹਚਲੁ ਕੋ ਨਹੀ; ਬਾਝਹੁ ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’ ॥ (ਮ: ੩/੫੧੭)

ਨਾਨਕ! ਸੋ ਸਹੁ ਆਹਿ (ਹੈ); ‘ਜਾ ਕੈ ਆਢਲਿ’ (ਆਸਰੇ ਵਿੱਚ), ਹਭੁ ਕੋ ॥ (ਮ: ੫/੫੨੧)

ਨਾਮ ਤੇਰੈ ਕੈ ਰੰਗਿ; ਦੁਰਮਤਿ ਧੋਵਣਾ ॥ (ਮ: ੫/੫੨੩) (ਤੇਰੈ ਨਾਮ ਕੈ ਰੰਗਿ (ਵਿਚ)

‘ਮਦਿ ਮਾਇਆ ਕੈ’, ਭਇਓ ਬਾਵਰੋ, ਹਰਿ ਜਸੁ ਨਹਿ ਉਚਰੈ ॥ (ਮ: ੯/੫੩੬)

ਭਾਗੁ ‘ਮਸਤਕਿ’ ਹੋਇ ਜਿਸ ਕੈ, ਤਿਸੁ ਗੁਰ ਨਾਲਿ ਸਨੇਹਾ ॥ (ਮ: ੫/੫੪੨) (ਜਿਸ ਕੈ ਮਸਤਕਿ (ਉੱਤੇ)

ਮੇਰੀ ਸਖੀ ਸਹੇਲੜੀਹੋ! ‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਚਰਣਿ’, ਲਗਹ ॥ (ਮ: ੫/੫੪੪)

ਸੁਨਤ ਪੇਖਤ ‘ਸੰਗਿ ਸਭ ਕੈ’; ਪ੍ਰਭ ਨੇਰਹੂ ਤੇ ਨੇਰੇ ॥ (ਮ: ੫/੫੪੭)

ਨਾਨਕ! ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਸਨਾ ਹਰਿ ਜਪੈ; ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’ ਪਿਆਰਿਆ ॥ (ਮ: ੩/੫੫੦)

ਭਗਤ ਰਤੇ ‘ਰੰਗਿ ਏਕ ਕੈ’; ਪੂਰਾ ਵੇਸਾਹੁ ॥ (ਮ: ੪/੫੫੬)

ਸਬਦ ਰੰਗਿ ਰਾਤੀ, ਜੋਬਨਿ ਮਾਤੀ; ‘ਪਿਰ ਕੈ ਅੰਕਿ’ (ਗੋਦ ਵਿੱਚ), ਸਮਾਏ ॥ (ਮ: ੩/੫੮੨)

ਹਰਿ, ‘ਦਾਸਨ ਕੈ ਵਸਿ’, ਹੈ; ਜਿਉ, ਜੰਤੀ ਕੈ ਵਸਿ ਜੰਤੁ ॥ (ਮ: ੪/੬੫੨)

‘ਤਿਸ ਕੈ ਚਾਨਣਿ’, ਸਭ ਮਹਿ ਚਾਨਣੁ ਹੋਇ ॥ (ਮ: ੧/੬੬੩)

‘ਬਿਖਿਆ ਕੈ ਧਨਿ’, ਸਦਾ ਦੁਖੁ ਹੋਇ ॥ (ਮ: ੩/੬੬੫)

ਐਸੀ ਠਗਉਰੀ ਪਾਇ ਭੁਲਾਵੈ; ‘ਮਨਿ ਸਭ ਕੈ’, ਲਾਗੈ ਮੀਠੀ ॥ (ਮ: ੫/੬੭੩) (ਸਭ ਕੈ ਮਨਿ (ਵਿੱਚ)

ਨਿੰਦਕ ਕਾ ਮੁਖੁ ਕਾਲਾ ਹੋਆ; ਦੀਨ ‘ਦੁਨੀਆ ਕੈ ਦਰਬਾਰਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੬੭੪)

‘ਨਿਰੰਕਾਰ ਕੈ ਦੇਸਿ’, ਜਾਹਿ; ਤਾ ਸੁਖਿ ਲਹਹਿ ਮਹਲੁ ॥ (ਮ: ੧/੫੯੫)

ਭਇਓ ਅਨੁਗ੍ਰਹੁ, ‘ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸੰਤਨ ਕੈ’; ਹਰਿ ਨਾਮਾ ਹੈ ਮੀਠਾ ॥ (ਮ: ੫/੬੧੨) (ਸੰਤਨ ਕੈ ਪ੍ਰਸਾਦਿ (ਦੁਆਰਾ)

‘ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰਣਿ’, ਸਭੁ ਕਛੁ ਪਾਈਐ; ਬਿਰਥੀ ਘਾਲ ਨ ਜਾਈ ॥ (ਮ: ੫/੬੧੭)

ਮਨ ਚਿੰਦੇ ਸਗਲੇ ਫਲ ਪਾਵਹੁ; ‘ਜੀਅ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ਸਹਾਈ ॥ (ਮ: ੫/੬੨੩)

ਜੀਅ ਜੰਤ ਸਭਿ, ‘ਹਾਥਿ ਤਿਸੈ ਕੈ’; ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਅੰਤਰਜਾਮੀ ॥ (ਮ: ੫/੬੨੭)

‘ਮੁਖਿ ਨਿੰਦਕ ਕੈ’, ਛਾਈ ॥ (ਮ: ੫/੬੨੯)

ਹੁਕਮੈ ਅੰਦਰਿ ਜੰਮਿਆ, ਪਿਆਰੇ ! ਊਧਉ, ‘ਸਿਰ ਕੈ ਭਾਰਿ’ ॥ (ਮ: ੧/੬੩੬)

ਜੋ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਆਪਣਾ, ਭਾਈ! ਤਿਨ ਕੈ ਹਉ ਲਾਗਉ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੩/੬੩੮) (ਤਿਨ ਕੈ ਪਾਇ)

ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਹੈ; ‘ਸਿਰਿ ਕਰਮਨ ਕੈ’, ਕਰਮਾ ॥ (ਮ: ੫/੬੪੨) (ਕਰਮਨ ਕੈ ਸਿਰਿ (ਉੱਪਰ)

ਪੰਡਿਤ ਭੂਲੇ, ਦੂਜੈ ਲਾਗੇ; ‘ਮਾਇਆ ਕੈ ਵਾਪਾਰਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੬੪੭)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’, ਸਮਾਇ ਰਹੇ; ਚੂਕਾ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ॥ (ਮ: ੩/੬੪੮)

ਘਰਿ ਬਾਹਰਿ ਤੇਰਾ ਭਰਵਾਸਾ; ਤੂ ਜਨ ਕੈ ਹੈ ‘ਸੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੬੭੭) (‘ਜਨ ਕੈ ਸੰਗਿ)

ਤਾ ਕਉ ਕੋਇ ਨ ਪਹੁਚਨਹਾਰਾ; ‘ਜਾ ਕੈ ਅੰਗਿ’, ਗੁਸਾਈ ॥ (ਮ: ੫/੬੭੯)

ਸੇਵਕੁ, ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਲਾਗੈ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੧/੬੮੬) (‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਪਾਇ’ (ਚਰਨ ਨਾਲ)

ਬੂਡੀ ਘਰੁ ਘਾਲਿਓ; ‘ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਇ’, ਚਲੋ ॥ (ਮ: ੧/੬੮੯)

ਨਾਨਕ! ਈਹਾ ਸੁਖੁ, ਆਗੈ ਮੁਖ ਊਜਲ; ‘ਸੰਗਿ ਸੰਤਨ ਕੈ’, ਪਾਈਐ ॥ (ਮ: ੫/੭੦੦) (ਸੰਤਨ ਕੈ ਸੰਗਿ)

‘ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਅੰਚਲਿ’, ਲਾਵਹੁ; ਬਿਖਮ ਨਦੀ ਜਾਇ ਤਰਣੀ ॥ (ਮ: ੫/੭੦੨)

ਰੇ ਮਨ! ਤਾ ਕਉ ਧਿਆਈਐ; ਸਭ ਬਿਧਿ, ‘ਜਾ ਕੈ ਹਾਥਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੭੦੪)

ਮਨੁ, ‘ਮਾਇਆ ਕੈ ਹਾਥਿ’; ਬਿਕਾਨਉ ॥ (ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ/੭੧੦)

ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪ੍ਰਭ ਭਏ ਦਇਆਲਾ; ‘ਸਿਵ ਕੈ ਬਾਣਿ’, ਸਿਰੁ ਕਾਟਿਓ ॥ (ਮ: ੫/੭੧੪) (ਭਾਵ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਤੀਰ ਨਾਲ)

ਜਿਨ ਕੇ ਚੋਲੇ ਰਤੜੇ ਪਿਆਰੇ ! ਕੰਤੁ, ‘ਤਿਨਾ ਕੈ ਪਾਸਿ’ ॥ (ਮ: ੧/੭੨੨)

ਛੁਟੈ, ‘ਤਾ ਕੈ ਬੋਲਿ’; ਸਾਹਿਬ ਨਦਰਿ ਜਿਸੁ ॥ (ਮ: ੧/੭੨੯) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਬਚਨ ਨਾਲ)

ਤਿਨ ਕੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਹਰਿ ਪਾਈਐ; ‘ਸਿਰਿ ਨਿੰਦਕ ਕੈ’, ਪਵੈ ਛਾਰਾ ॥ (ਮ: ੪/੭੩੩) (ਨਿੰਦਕ ਕੈ ਸਿਰਿ (ਉੱਤੇ)

ਨਗਨ ਫਿਰਤ, ‘ਰੰਗਿ ਏਕ ਕੈ’; ਓਹੁ ਸੋਭਾ ਪਾਏ ॥ (ਮ: ੫/੭੪੫) (ਏਕ ਕੈ ਰੰਗਿ)

ਦਰਸਨੁ, ਹਰਿ ‘ਦੇਖਣ ਕੈ ਤਾਈ’ ॥ (ਮ: ੪/੭੫੭)

ਨਾਨਕੁ ਵਿਚਾਰਾ ਭਇਆ ਦਿਵਾਨਾ; ਹਰਿ! ਤਉ ‘ਦਰਸਨ ਕੈ ਤਾਈ’ ॥ (ਮ: ੪/੭੫੭)

ਚੰਦੋ ਦੀਪਾਇਆ, ‘ਦਾਨਿ ਹਰਿ ਕੈ’; ਦੁਖੁ ਅੰਧੇਰਾ ਉਠਿ ਗਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੭੬੫) (ਹਰਿ ਕੈ ਦਾਨਿ (ਰਾਹੀਂ)

‘ਭਗਤਾ ਕੈ ਘਰਿ’, ਕਾਰਜੁ ਸਾਚਾ; ਹਰਿ ਗੁਣ ਸਦਾ ਵਖਾਣੇ ਰਾਮ ॥ (ਮ: ੩/੭੬੯)

ਹਰਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਿ ਭਰੇ ਭੰਡਾਰ, ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਹੈ, ‘ਘਰਿ ਤਿਸ ਕੈ’; ਬਲਿ ਰਾਮ ਜੀਉ ॥ (ਮ: ੫/੭੭੮)

ਹਰਿ ਹਰੇ ਹਰਿ ਗੁਣ ਨਿਧੇ; ਹਰਿ ‘ਸੰਤਨ ਕੈ ਵਸਿ’, ਆਏ ਰਾਮ ॥ (ਮ: ੫/੭੮੦)

‘ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਅੰਚਲਿ’, ਲਾਵਹੁ ॥ (ਮ: ੫/੮੦੧)

ਨਾਨਕ! ‘ਭਗਤਨ ਕੈ ਘਰਿ’; ਸਦਾ ਅਨੰਦ ॥ (ਮ: ੫/੮੦੨)

ਕਰਿ ਕਰਿ ਪਾਪ ਦਰਬੁ ਕੀਆ; ‘ਵਰਤਣ ਕੈ ਤਾਈ’ ॥ (ਮ: ੫/੮੦੯)

ਰਾਗੁ ਬਿਲਾਵਲੁ ਮਹਲਾ ੫ ਘਰੁ ੨ ‘ਯਾਨੜੀਏ ਕੈ ਘਰਿ’, ਗਾਵਣਾ

ਬਸਤ ਸੰਗਿ ਹਰਿ ਸਾਧ ਕੈ; ਪੂਰਨ ਆਸਾਇ ॥ (ਮ: ੫/੮੧੩) (ਸਾਧ ਕੈ ਸੰਗਿ)

ਕਰਤਾਰ ਪੁਰਿ ਕਰਤਾ ਵਸੈ; ‘ਸੰਤਨ ਕੈ ਪਾਸਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੮੧੬)

ਜੀਅ ਜੁਗਤਿ, ‘ਵਸਿ ਪ੍ਰਭੂ ਕੈ’; ਜੋ ਕਹੈ, ਸੁ ਕਰਨਾ ॥ (ਮ: ੫/੮੧੮)

ਕਬਹੁ ਨ ਹੋਵਹੁ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਅਗੋਚਰ; ‘ਜੀਅ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਬਸੇ ॥ (ਮ: ੫/੮੨੬)

ਸਭੁ ਕੋਈ, ‘ਹਰਿ ਕੈ ਵਸਿ’; ਭਗਤਾ ਕੈ ਅਨੰਦੁ ‘ਘਰਿ’ ॥ (ਮ: ੪/੮੪੯) (‘ਹਰਿ ਕੈ ਵਸਿ’ (ਵਿੱਚ) ਅਤੇ ‘ਭਗਤਾ ਕੈ ਘਰਿ’ (ਵਿੱਚ)

ਜਨ ‘ਨਾਨਕ ਕੈ ਵਲਿ’, ਹੋਆ ਮੇਰਾ ਸੁਆਮੀ; ਹਰਿ ਸਜਣ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਨੁ ॥ (ਮ: ੪/੮੫੪)

‘ਭ੍ਰਮ ਕੈ ਭਾਇ’; ਭਵੈ ਭੇਖਧਾਰੀ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੫੬) (ਭਾਵ ਭਰਮ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਕਾਰਨ)

ਕੀਓ ਸੀਗਾਰੁ ‘ਮਿਲਣ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ); ਪ੍ਰਭੁ ਲੀਓ ਸੁਹਾਗਨਿ ਥੂਕ ਮੁਖਿ ਪਈਆ ॥ (ਮ: ੪/੮੩੬)

‘ਬੇਸੁਆ ਕੈ ਘਰਿ’, ਬੇਟਾ ਜਨਮਿਆ; ਪਿਤਾ ਤਾਹਿ ਕਿਆ ਨਾਮੁ ਸਦਈਆ ॥ (ਮ: ੪/੮੩੭)

‘ਸਸੀਅਰ ਕੈ ਘਰਿ’; ਸੂਰੁ ਸਮਾਵੈ ॥ (ਮ: ੧/੮੪੦)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਇ’, ਚਲੋ; ਸਾਚਿ ਸੰਗੂਤੀ ਰਾਮ ॥ (ਮ: ੧/੮੪੩)

ਤੂ ਹੋਆ, ਪੰਚ ਵਾਸਿ ਵੈਰੀ ਕੈ; ਛੂਟਹਿ ਪਰੁ ਸਰਨਾਇਲੇ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੨) (‘ਪੰਚ ਵੈਰੀ ਕੈ ਵਾਸਿ’ (ਵੱਸ ਵਿੱਚ)

ਤੀਨਿ ‘ਗੁਣਾ ਕੈ ਸੰਗਿ’; ਰਚਿ ਰਸੇ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੫)

‘ਸੰਤ ਕੈ ਊਪਰਿ’, ਦੇਇ ਪ੍ਰਭੁ ਹਾਥ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੭)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਿਖਿ’, ਸਤਿਗੁਰੂ ਧਿਆਇਆ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੯) (ਗੁਰ ਦੇ ਸਿਖ ਨੇ (ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਵਾਰ ‘ਸਿਖਿ’ ਦਾ ਅਰਥ ਸਿਖ ਨੇ )

ਸੁਣਿ, ‘ਜੋਗੀ ਕੈ ਮਨਿ’; ਮੀਠੀ ਲਾਗੈ ॥ (ਮ: ੫/੮੮੬)

‘ਸੰਸਾਰੈ ਕੈ ਅੰਚਲਿ’, ਲਰੀ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੭੧)

‘ਗ੍ਰਿਹਿ’ ਸੋਭਾ ਜਾ ਕੈ, ਰੇ ਨਾਹਿ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੭੨) (ਜਾ ਕੈ ਗ੍ਰਿਹਿ (ਵਿੱਚ)

ਸਾਧੂ ਕੈ ਠਾਢੀ ‘ਦਰਬਾਰਿ’ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੭੨) (ਸਾਧੂ ਕੈ ਦਰਬਾਰਿ (ਵਿੱਚ)

ਪਾਂਚ ‘ਨਾਰਦ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ਬਿਧਵਾਰਿ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੭੨)

‘ਇੰਦ੍ਰੀ ਕੈ ਜਤਨਿ’; ਨਾਮੁ ਉਚਰੈ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੭੨)

ਜਪੀਐ ਨਾਮੁ; ‘ਅੰਨ ਕੈ ਸਾਦਿ’ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੭੩)

‘ਅੰਭੈ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਨੀਕਾ ਵੰਨੁ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੭੩) (ਭਾਵ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁੰਦਰ ਰੰਗ ਬਣਦਾ)

ਪਤੁ ਝੋਲੀ, ‘ਮੰਗਣ ਕੈ ਤਾਈ’ ; ਭੀਖਿਆ ਨਾਮੁ ਪੜੇ ॥ (ਮ: ੧/੮੭੭)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਚਰਣਿ’, ਚਿਤੁ ਲਾਗਾ ॥ (ਮ: ੫/੮੯੮)

ਕਰੈ ਬਿਕਾਰ, ‘ਜੀਅਰੇ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ) ॥ (ਮ: ੫/੮੯੯)

ਧੁਰਿ ਕਰਮਿ ਪਾਇਆ ਤੁਧੁ ਜਿਨ ਕਉ; ਸਿ ‘ਨਾਮਿ ਹਰਿ ਕੈ’, ਲਾਗੇ ॥ (ਮ: ੩/੯੧੭) (ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਮਿ)

ਕਹੁ ਨਾਨਕ! ‘ਘਰਿ’ ਪ੍ਰਭ ਮੇਰੇ ਕੈ, ਨਿਤ ਨਿਤ ਮੰਗਲੁ ਸੁਨੀਐ ॥ (ਮ: ੫/੯੨੪) (ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਘਰਿ)

ਸੋ ਸੁਆਮੀ ਪ੍ਰਭੁ ਰਖਕੋ; ‘ਅੰਚਲਿ ਤਾ ਕੈ’, ਲਾਗੁ ਜੀਉ ॥ (ਮ: ੫/੯੨੬) (‘ਤਾ ਕੈ ਅੰਚਲਿ’ (ਲੜ ਨਾਲ)

ਪਾਈ ਨਵ ਨਿਧਿ, ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’ ॥ (ਮ: ੧/੯੩੩) (ਹਰਿ ਦੇ ਨਾਮ ਰਾਹੀਂ)

ਦਾਨਾ ਤੂ ਬੀਨਾ ਤੁਹੀ; ‘ਦਾਨਾ ਕੈ ਸਿਰਿ’, ਦਾਨੁ ॥ (ਮ: ੧/੯੩੪)

‘ਬਾਬੁਲ ਕੈ ਘਰਿ’, ਬੇਟੜੀ; ਬਾਲੀ ਬਾਲੈ ਨੇਹਿ ॥ (ਮ: ੧/੯੩੫)

‘ਦਰਸਨ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ), ਭੇਖ ਨਿਵਾਸੀ ॥ (ਮ: ੧/੯੩੯)

‘ਹਿੰਦੂ ਕੈ ਘਰਿ’, ਹਿੰਦੂ ਆਵੈ ॥ (ਮ: ੧/੯੫੧)

‘ਜੋਗੀ ਕੈ ਘਰਿ’, ਜੁਗਤਿ ਦਸਾਈ ॥ (ਮ: ੧/੯੫੨)

ਜਿਨ ਕੈ, ਸੁਆਮੀ ਰਹਤ; ਹਦੂਰਿ ॥ (ਮ: ੧/੯੫੪) (ਜਿਨ (ਪਾਂਡਵਾਂ) ਕੈ ਹਦੂਰਿ (ਅੰਗ-ਸੰਗ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ) ਮਾਲਕ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। )

ਜਨ ਨਾਨਕਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਬੁਝਿਆ, ਗੁਰ ‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਪਰਸਾਦਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੯੫੭)

ਵਿਣੁ ਤੁਧੁ ਹੋਰੁ ਜਿ ਮੰਗਣਾ; ‘ਸਿਰਿ ਦੁਖਾ ਕੈ’, ਦੁਖ ॥ (ਮ: ੫/੯੫੮) (ਦੁਖਾ ਕੈ ਸਿਰਿ)

ਜਿਸ ਕੈ ਸੁਆਮੀ ਵਲਿ; ਨਿਰਭਉ ਸੋ ਭਈ ॥ (ਮ: ੫/੯੬੧) (ਜਿਸ ਕੈ ਵਲਿ)

ਤੂ ‘ਭਗਤਾ ਕੈ ਵਸਿ’, ਭਗਤਾ ਤਾਣੁ ਤੇਰਾ ॥ (ਮ: ੫/੯੬੨)

‘ਜਾ ਕੈ ਪਾਇ’ (ਚਰਨਿ), ਜਗਤੁ ਸਭੁ ਲਾਗੈ; ਸੋ ਕਿਉ ਪੰਡਿਤੁ ਹਰਿ ਨ ਕਹੈ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੯੭੦)

‘ਨਿਰਭਉ ਕੈ ਘਰਿ’, ਬਜਾਵਹਿ ਤੂਰ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੯੭੧)

ਸਬਦਿ ਅਤੀਤ ਅਨਾਹਦਿ ਰਾਤਾ; ‘ਆਕੁਲ ਕੈ ਘਰਿ’, ਜਾਉਗੋ ॥ (ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ/੯੭੩)

ਮੇਰੇ ‘ਠਾਕੁਰ ਕੈ ਮਨਿ’ ਭਾਇ ਭਾਵਨੀ; ਜਮਕੰਕਰ ਮਾਰਿ ਬਿਦਾਰੇ ॥ (ਮ: ੪/੯੮੧)

ਮੇਰੇ ‘ਠਾਕੁਰ ਕੈ ਦੀਬਾਨਿ’, ਖਬਰਿ ਹੁੋਈ; ਗੁਰਿ ਗਿਆਨੁ ਖੜਗੁ ਲੈ ਮਾਰੇ ॥ (ਮ: ੪/੯੮੩)

‘ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰਨਿ’; ਰਿਦ ਬਿਗਾਸ ॥ (ਮ: ੫/੯੮੬)

ਸੂਹਟੁ, ‘ਪਿੰਜਰਿ ਪ੍ਰੇਮ ਕੈ’; ਬੋਲੈ ਬੋਲਣਹਾਰੁ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੧੦) (ਪ੍ਰੇਮ ਕੈ ਪਿੰਜਰਿ (ਰਾਹੀਂ)

‘ਜਿਸ ਕੈ ਡਰਿ’, ਭੈ ਭਾਗੀਐ; ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਤਾ ਕੋ ਨਾਉ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੧੦)

ਭੂਲੇ, ਮਾਰਗੁ ਜੋ ਦਸੇ; ਤਿਸ ਕੈ ਲਾਗਉ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੧੦) (‘ਤਿਨ ਕੈ ਪਾਇ’ (ਚਰਨ ਵਿੱਚ)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’, ਮਨ ਕਉ ਸਮਝਾਵਹਿ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੨੮)

ਅਨਹਦ ਰੁਣ ਝੁਣਕਾਰੁ ਸਦਾ ਧੁਨਿ; ‘ਨਿਰਭਉ ਕੈ ਘਰਿ’, ਵਾਇਦਾ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੩੩)

‘ਦਾਨਾ ਕੈ ਸਿਰਿ’, ਦਾਨੁ ਵੀਚਾਰਾ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੩੫)

ਰਹੈ ਅਤੀਤੁ ਗੁਰਮਤਿ ਲੇ ਊਪਰਿ; ਹਰਿ ‘ਨਿਰਭਉ ਕੈ ਘਰਿ’ ਪਾਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੪੧)

ਜਾਚਿਕੁ ਸੇਵ ਕਰੇ, ‘ਦਰਿ ਹਰਿ ਕੈ’; ਹਰਿ ਦਰਗਹ ਜਸੁ ਗਾਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੪੩) (ਹਰਿ ਕੈ ਦਰਿ (ਉੱਤੇ)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’, ਰਤੇ ਰੰਗੁ ਲਾਏ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੫੫)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’, ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਚਿਤੁ ਲਾਏ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੫੬)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’, ਭਗਤਿ ਨਿਸਤਾਰਣੁ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੫੬)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’, ਸਦਾ ਸਾਲਾਹੀ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੫੬)

ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਵਹਿ ਸੇ ਬੰਧਨ ਤੋੜਹਿ; ‘ਮੁਕਤੀ ਕੈ ਘਰਿ’, ਪਾਇਦਾ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੬੨)

ਪੂਰੇ ‘ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ’, ਪਛਾਤਾ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੬੫)

‘ਸਿਰਿ ਸਾਹਾ ਕੈ’, ਸਚਾ ਸਾਹਿਬੁ; ਅਵਰੁ ਨਾਹੀ ਕੋ ਦੂਜਾ ਹੇ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੭੩) (ਸਾਹਾ ਕੈ ਸਿਰਿ (ਉੱਤੇ)

‘ਹੁਕਮਿ ਸਚੇ ਕੈ’, ਪੂਰੇ ਕਾਜਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੭੪)

ਗੁਰੁ, ਮੁਖਹੁ ਅਲਾਏ ਤਾ ਸੋਭਾ ਪਾਏ; ਤਿਸੁ ‘ਜਮ ਕੈ ਪੰਥਿ’, ਨ ਪਾਇਣਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੭੮)

ਆਦਿ ਮਧਿ ਅੰਤਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਈ; ‘ਹਾਥਿ ਤਿਸੈ ਕੈ’, ਨੇਬੇੜਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੮੨)

ਹੋਹੁ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਇਛਾ ਕਰਿ ਰਾਖਹੁ, ਸਾਧ ‘ਸੰਤਨ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ਸੰਗਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੮੩)

ਜੇ ਰਾਚੈ ਸਚ ਰੰਗਿ; ਗੂੜੈ, ‘ਰੰਗਿ ਅਪਾਰ ਕੈ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੮੮) (ਅਪਾਰ ਕੈ ਰੰਗਿ (ਵਿੱਚ)

ਰਤੇ ‘ਰੰਗਿ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕੈ’, ਮਨੁ ਤਨੁ ਅਤਿ ਗੁਲਾਲੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੯੭) (ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕੈ ਰੰਗਿ (ਵਿੱਚ)

ਨਾਨਕ! ਹੀਰਾ ਹੀਰੈ ਬੇਧਿਆ; ‘ਗੁਣ ਕੈ ਹਾਰਿ’, ਪਰੋਵੈ ॥ (ਮ: ੧/੧੧੧੨)

ਤਿਨ ਤੂ ਧਿਆਇਆ ਮੇਰਾ ਰਾਮੁ; ‘ਜਿਨ ਕੈ ਧੁਰਿ’, ਲੇਖੁ ਮਾਥੁ ॥ (ਮ: ੪/੧੧੧੫)

ਸਭ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਜਗਤੁ ਬੋਲੈ; ‘ਗੁਰ ਕੈ ਨਾਇ’ ਲਇਐ, ਸਭਿ ਛੁਟਕਿ ਗਇਆ ॥ (ਮ: ੪/੧੧੧੬)

ਆਸ ਪਿਆਸੀ, ‘ਪਿਰ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ); ਜਿਉ ਚਾਤ੍ਰਿਕੁ ਬੂੰਦੇਰੇ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੧੭)

ਅਜਾਮਲੁ ਪਿੰਗੁਲਾ ਲੁਭਤੁ ਕੁੰਚਰੁ; ਗਏ ‘ਹਰਿ ਕੈ ਪਾਸਿ’ ॥ (ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ/੧੧੨੪)

‘ਮਨ ਕੈ ਵੀਚਾਰਿ’, ਹੁਕਮੁ ਬੁਝਿ ਸਮਾਣਾ ॥ (ਮ: ੩/੧੧੨੮)

ਅਹੇਰਾ ਪਾਇਓ, ‘ਘਰ ਕੈ ਗਾਂਇ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੩੬)

(ਨੋਟ: ਇਸ ਪੰਕਤੀ ’ਚ ‘ਗਾਂਇ’ ਸ਼ਬਦ ਇੱਕ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਂਵ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਇਸਤ੍ਰੀ ਲਿੰਗ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਗਾਂਉ, ਪਿੰਡ ਭਾਵ ‘ਅਹੇਰਾ (ਮਨ ਰੂਪ ਸ਼ਿਕਾਰ) ਲੱਭ ਲਿਆ (ਆਪਣੇ) ਸਰੀਰ ਦੇ ਗਾਂਵ (ਪਿੰਡ, ਹਿਰਦੇ) ਵਿੱਚ ਹੀ’)

‘ਨਾਨਕ ਕੈ ਘਰਿ’, ਕੇਵਲ ਨਾਮੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੩੬)

‘ਸਿਮਰਨਿ ਤਾ ਕੈ’, ਮਿਟਹਿ ਸੰਤਾਪ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੪੨) (ਤਾ ਕੈ ਸਿਮਰਨਿ (ਨਾਲ)

‘ਤਾ ਕੈ ਦਰਸਨਿ’, ਸਦਾ ਨਿਹਾਲ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੪੩)

ਪ੍ਰਗਟ ਭਇਆ, ‘ਸਾਧੂ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੪੪)

ਜਨ ਅਪਨੇ ਕੈ ਹਰਿ ‘ਮਨਿ’ ਬਸੈ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੪੬) (ਅਪਨੇ ਜਨ ਕੈ ਮਨਿ (ਵਿੱਚ)

‘ਜਾ ਕੈ ਸੂਤਿ’, ਪਰੋਇਆ ਸੰਸਾਰੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੦)

ਸਾਗਰੁ ਤਰੀਐ, ‘ਨਾਮ ਕੈ ਰੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੦)

‘ਨਾਨਕ ਕੈ ਮਨਿ’, ਇਹੁ ਪੁਰਖਾਰਥੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੧)

ਨਿੰਦਕੁ ਮੁਆ, ‘ਨਿੰਦਕ ਕੈ ਨਾਲਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੧)

‘ਪ੍ਰਹਲਾਦ ਕੈ ਕਾਰਜਿ’, ਹਰਿ ਆਪੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥ (ਮ: ੩/੧੧੫੪)

ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮੇਸਰਿ ਜਨ ਰਾਖੇ; ‘ਨਿੰਦਕ ਕੈ ਸਿਰਿ’, ਕੜਕਿਓ ਕਾਲੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੧)

‘ਗੰਗਾ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਸਲਿਤਾ ਬਿਗਰੀ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੫੮)

‘ਚੰਦਨ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਤਰਵਰੁ ਬਿਗਰਿਓ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੫੮)

‘ਪਾਰਸ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਤਾਂਬਾ ਬਿਗਰਿਓ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੫੮)

ਰੰਗੀ ਲੇ ਜਿਹਬਾ, ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’ ॥ (ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ/੧੧੬੩)

ਤਿਨ ਕੈ ਰਮਈਆ ਨੇੜਿ ਨਾਹਿ ॥ (ਮ: ੩/੧੧੬੯) (ਤਿਨ ਕੈ ਨੇੜਿ)

ਸਫਲਿਓੁ ਬਿਰਖੁ, ‘ਹਰਿ ਕੈ ਦੁਆਰਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੧੭੩)

ਹਰਿ ਜਪਿ ਹਰਿ ਕੈ ਲਗਉ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੧੭੬) (‘ਹਰਿ ਕੈ ਪਾਇ’ ਚਰਨਿ)

ਸਰਬ ਸੁਖਾ ਸੁਖ ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੮੦)

‘ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰਨਿ’, ਦੁਖੁ ਨ ਹੋਇ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੮੧)

ਕਰਮ ਕਰਤੂਤਿ ਕੈ ਊਪਰਿ’, ਕਰਮ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੮੨) (‘ਕਰਤੂਤਿ ਕੈ ਊਪਰਿ’ ਭਾਵ ਸਾਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ)

‘ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰਣਿ’, ਨਹੀ ਸੰਤਾਪ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੮੩)

ਆਇਓ ਲਾਭੁ ‘ਲਾਭਨ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ), ਮੋਹਨਿ ਠਾਗਉਰੀ ਸਿਉ ਉਲਝਿ ਪਹਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੦੩)

ਚਰਣੀ ਚਲਉ ‘ਮਾਰਗਿ ਠਾਕੁਰ ਕੈ’, ਰਸਨਾ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਏ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੦੫)

ਜੀਅ ਹਂੀਅ ਪ੍ਰਾਨ ਕੋ ਦਾਤਾ, ‘ਜਾ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ਸੁਹਾਈ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੦੭)

ਜੋ ਜੋ ‘ਸੰਗਿ’ ਮਿਲੇ ਸਾਧੂ ਕੈ, ਤੇ ਤੇ ਪਤਿਤ ਪੁਨੀਤਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੧੭) (ਸਾਧੂ ਕੈ ਸੰਗਿ)

‘ਜਾ ਕੈ ਸੂਤਿ’, ਪਰੋਏ ਜੰਤਾ; ਤਿਸੁ ਪ੍ਰਭ ਕਾ ਜਸੁ ਗਾਵਹੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੧੮)

‘ਜਾ ਕੈ ਰਾਸਿ’, ਸਰਬ ਸੁਖ ਸੁਆਮੀ; ਆਨ ਨ ਮਾਨਤ ਭੇਖਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੨੧)

ਸਗਲ ਪਦਾਰਥ ‘ਸਿਮਰਨਿ ਜਾ ਕੈ’, ਆਠ ਪਹਰ ਮੇਰੇ ਮਨ ਜਾਪਿ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੦੮)

‘ਉਨ੍ ਕੈ ਬਸਿ’, ਆਇਓ ਭਗਤਿ ਬਛਲੁ; ਜਿਨਿ ਰਾਖੀ ਆਨ ਸੰਤਾਨੀ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੧੦)

ਸਰਬ ਨਿਧਾਨ, ‘ਨਾਮਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਕੈ’; ਜਿਸੁ ਕਰਮਿ ਲਿਖਿਆ ਤਿਨਿ ਪਾਵਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੧੨) (ਹਰਿ ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਮਿ)

ਮਾਨੀ! ਤੂੰ ‘ਰਾਮ ਕੈ ਦਰਿ’ ਮਾਨੀ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੨੮)

ਮਨ ਮੇਰੇ! ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਮਿ’, ਵਡਾਈ ॥ (ਮ: ੩/੧੨੩੩)

ਸਭ ਤੇ ਊਚ ਭਗਤ, ‘ਜਾ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੩੬)

ਲੇਖਾ ਲਿਖੀਐ, ‘ਮਨ ਕੈ ਭਾਇ’ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੩੭) (ਭਾਵ ਮਨ ਦੀ ‘ਭਾਵਨਾ ਅਨੁਸਾਰ’ ਚਲਦਿਆਂ)

‘ਤਾ ਕੈ, ਮੂਲਿ (ਬਿਲਕੁਲ) ਨ ਲਗੀਐ ‘ਪਾਇ’ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੪੫) (ਤਾ ਕੈ ਪਾਇ’ ਭਾਵ ਚਰਨ ਵਿੱਚ)

ਅੰਦਰਿ ਕਪਟੁ, ਉਦਰੁ ‘ਭਰਣ ਕੈ ਤਾਈ’ (ਲਈ); ਪਾਠ ਪੜਹਿ ਗਾਵਾਰੀ ॥ (ਮ: ੩/੧੨੪੬)

ਜਿਨਿ ਐਸਾ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ, ਮੇਰਾ ਹਰਿ ਹਰਿ; ‘ਤਿਸ ਕੈ ਕੁਲਿ’, ਲਾਗੀ ਗਾਰੀ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੬੩)

ਹਰਿ, ‘ਤਿਸ ਕੈ ਕੁਲਿ’ (ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚ), ਪਰਸੂਤਿ (ਜਨਮ) ਨ ਕਰੀਅਹੁ; ਤਿਸੁ ਬਿਧਵਾ ਕਰਿ ਮਹਤਾਰੀ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੬੩)

ਹਰਿ ਕਾ ਪੰਥੁ ਕੋਊ ਬਤਾਵੈ; ਹਉ ‘ਤਾ ਕੈ ਪਾਇ’ (ਚਰਨਿ), ਲਾਗੀ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੬੫)

‘ਉਨ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਮੋਹਿ ਪ੍ਰਭੁ ਚਿਤਿ ਆਵੈ; ਸੰਤ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਮੋਹਿ ਜਾਗੀ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੬੭)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਭਜਨਿ’; ਕਉਨ ਕਉਨ ਨ ਤਾਰੇ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੬੯)

ਛੋਡਿ ਮਾਨੁ, ਤਜਿ ਗੁਮਾਨੁ; ਮਿਲਿ ‘ਸਾਧੂਆ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੭੨)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ’, ਸਦਾ ਹਰੀਆਵਲੀ; ਫਿਰਿ ਸੁਕੈ ਨਾ ਕੁਮਲਾਇ ॥(ਮ: ੩/੧੨੭੬)

ਤਿਨ੍ ਸੋਗੁ ਵਿਜੋਗੁ ਕਦੇ ਨਹੀ; ਜੋ, ‘ਹਰਿ ਕੈ ਅੰਕਿ’ (ਗੋਦ ਵਿੱਚ), ਸਮਾਇ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੮੧)

‘ਦੁਨੀਆ ਕੈ ਸਿਰਿ’, ਕਾਲੁ; ਦੂਜਾ ਭਾਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੮੨)

ਨਾਨਕ! ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਸਹਜੇ ਮਿਲੇ; ‘ਸਬਦਿ ਗੁਰੂ ਕੈ’, ਘਾਲ ॥ (ਮ: ੩/੧੨੮੩)

ਮੈ ਮਹਦੂਦੁ ਲਿਖਾਇਆ;‘ ਖਸਮੈ ਕੈ ਦਰਿ’, ਜਾਇ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੮੬)

ਪਤਿਤ ਪੁਨੀਤ ਹੋਹਿ ਖਿਨ ਭੀਤਰਿ; ‘ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕੈ ਰੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੩੦੦)

ਹਰਿ ਦੇਹੁ ਪ੍ਰਭੂ ਮਤਿ ਊਤਮਾ; ਗੁਰ ‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਪਗਿ’ (ਚਰਨਿ), ਪਾਹ ॥ (ਮ: ੪/੧੩੧੪)

‘ਸੁਖਮਨ ਕੈ ਘਰਿ’, ਰਾਗੁ ਸੁਨਿ, ਸੁੰਨਿ ਮੰਡਲਿ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੯੧)

‘ਜਾਂ ਕੈ ਘਰਿ’, ਈਸਰੁ ਬਾਵਲਾ ਜਗਤ ਗੁਰੂ; ਤਤ ਸਾਰਖਾ ਗਿਆਨੁ ਭਾਖੀਲੇ ॥ (ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ/੧੨੯੨)

ਕਬੀਰ! ‘ਗਹਗਚਿ’ ਪਰਿਓ ਕੁਟੰਬ ਕੈ; ਕਾਂਠੈ ਰਹਿ ਗਇਓ ਰਾਮੁ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੩੭੨) (‘ਕੁਟੰਬ ਕੈ ਗਹਗਚਿ’ ਭਾਵ ਝੰਬੇਲੇ ਵਿੱਚ)

ਨਾਮੁ ਤੇਰਾ; ‘ਜਨ ਕੈ ਭੰਡਾਰਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੩੩੭)

ਜੋ ਜਨੁ ਰਾਤਾ, ‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਰੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੩੩੭)

ਸਦਾ ਸਦਾ ਪ੍ਰਭੁ, ‘ਜੀਅ ਕੈ ਸੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੩੩੯)

ਉਤਰੀ ਮੈਲੁ, ‘ਨਾਮ ਕੈ ਰੰਗਿ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੩੩੯)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਵਸਿ’; ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ॥ (ਮ: ੧/੧੩੪੫)

ਪ੍ਰਾਨੀ, ਕਛੂ ਨ ਚੇਤਈ; ‘ਮਦਿ ਮਾਇਆ ਕੈ’, ਅੰਧੁ ॥ (ਮ: ੯/੧੪੨੭) (ਮਾਇਆ ਕੈ ਮਦਿ)

ਪ੍ਰਾਨੀ, ਰਾਮੁ ਨ ਚੇਤਈ; ‘ਮਦਿ ਮਾਇਆ ਕੈ’, ਅੰਧੁ ॥ (ਮ: ੯/੧੪੨੮) (ਮਾਇਆ ਕੈ ਮਦਿ)

ਸਦਾ ਸਚੇ ਕੇ ਗੁਣ ਗਾਵਾਂ, ਭਾਈ! ਸਦਾ ‘ਸਚੇ ਕੈ ਸੰਗਿ’, ਰਹਾਉ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੧੯)

ਜੀਉ ਪਿੰਡੁ ਸਭੁ ਤਿਸ ਕਾ; ਸਭੁ ਕਿਛੁ, ‘ਤਿਸ ਕੈ ਪਾਸਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੨੦)

ਨਾਨਕ! ਘਰਿ ਬੈਠਿਆ ਜੋਗੁ ਪਾਈਐ; ‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਉਪਦੇਸਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੨੧)

ਤਿਸਨਾ ਬੁਝੈ, ਤਿਪਤਿ ਹੋਇ; ‘ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ ਪਿਆਰਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੧੭)

ਜਨ ਨਾਨਕ! ਨਾਮੁ ਅਰਾਧਿਆ; ‘ਗੁਰ ਕੈ ਹੇਤਿ ਪਿਆਰਿ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੧੭)

ਤਾਹਿ ਕਹਾ ਪਰਵਾਹ ਕਾਹੂ ਕੀ; ‘ਜਾ ਕੈ ਬਸੀਸਿ’ (ਸਿਰ ਉੱਤੇ), ਧਰਿਓ ਗੁਰਿ ਹਥੁ ॥ (ਭਟ ਮਥੁਰਾ/੧੪੦੫)

ਪਰਮ ਅਤੀਤੁ, ‘ਪਰਮੇਸੁਰ ਕੈ ਰੰਗਿ’, ਰੰਗੵੌ; ਬਾਸਨਾ ਤੇ ਬਾਹਰਿ, ਪੈ, ਦੇਖੀਅਤੁ ਧਾਮ ਸਿਉ ॥ (ਭਟ ਮਥੁਰਾ /੧੪੦੮)

ਮਥੁਰਾ ਕੋ ਪ੍ਰਭੁ, ਸ੍ਰਬ ਮਯ ਅਰਜੁਨ ਗੁਰੁ; ‘ਭਗਤਿ ਕੈ ਹੇਤਿ’, ਪਾਇ ਰਹਿਓ ਮਿਲਿ ਰਾਮ ਸਿਉ ॥ (ਭਟ ਮਥੁਰਾ /੧੪੦੮)

ਜਰਮ ਕਰਮ, ਮਛ ਕਛ ਹੁਅ ਬਰਾਹ; ‘ਜਮੁਨਾ ਕੈ ਕੂਲਿ’, ਖੇਲੁ ਖੇਲਿਓ; ਜਿਨਿ ਗਿੰਦ ਜੀਉ ॥ (ਭਟ ਗਯੰਦ/੧੪੦੩)

ਮਾਇਆ ਰੰਗ, ਬਿਰੰਗ ਕਰਤ ਭ੍ਰਮ; ‘ਮੋਹ ਕੈ ਕੂਪਿ’, ਗੁਬਾਰਿ ਪਰਿਓ ਹੈ ॥ (ਮ: ੫/੧੩੮੮)

‘ਦਰਸਨਿ’ ਪਰਸਿਐ ਗੁਰੂ ਕੈ; ਅਠਸਠਿ ਮਜਨੁ ਹੋਇ ॥ (ਭਟ ਕਲੵ /੧੩੯੨) (ਗੁਰ ਕੈ ਦਰਸਨਿ)

‘ਦਰਸਨਿ’ ਪਰਸਿਐ ਗੁਰੂ ਕੈ; ਸਚੁ ਜਨਮੁ ਪਰਵਾਣੁ ॥ (ਭਟ ਕਲੵ /੧੩੯੨) (ਗੁਰ ਕੈ ਦਰਸਨਿ)

‘ਦਰਸਨਿ’ ਪਰਸਿਐ ਗੁਰੂ ਕੈ; ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਖੁ ਜਾਇ ॥ (ਭਟ ਕਲੵ /੧੩੯੨) (ਗੁਰ ਕੈ ਦਰਸਨਿ)

‘ਨਿਰੰਕਾਰ ਕੈ ਵਸੈ ਦੇਸਿ’; ਹੁਕਮੁ ਬੁਝਿ ਬੀਚਾਰੁ ਪਾਵੈ ॥ (ਭਟ ਭਿਖਾ/੧੩੯੫)

‘ਸਤਗੁਰ ਕੈ ਪਰਸਾਦਿ’; ਸਹਜ ਸੇਤੀ ਰੰਗੁ ਮਾਣਇ ॥ (ਭਟ ਕਲੵ /੧੩੯੭)

‘‘ਏਕ ਭਗਤਿ ਭਗਵਾਨ; ਜਿਹ ਪ੍ਰਾਨੀ ਕੈ ਨਾਹਿ ‘ਮਨਿ’ ॥’’ (ਮ: ੯/੧੪੨੮) (ਪ੍ਰਾਣੀ ਕੈ ਮਨਿ)

(ਭਾਗ-3) (ਅ)

‘ਕੈ’ ਅੱਖਰਾਂ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਭਾਵ ਸਮਾਨੰਤਰ ਆਏ ‘ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ’ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ:

‘ਅੰਧੇ ਕੈ ਰਾਹਿ-ਦਸਿਐ’; ਅੰਧਾ ਹੋਇ, ਸੁ ਜਾਇ ॥ (ਮ: ੨/੯੫੪) (ਭਾਵ ਅੰਨੇ ਦੇ ਰਾਹ ਦੱਸਣ ਨਾਲ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਲਿਖਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ ਅਤੇ (ਜੁੜਤ ਰੂਪ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ) ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ ਆਇਆਂ ਕਰਣ ਕਾਰਨ (ਨਾਲ) ਦੇ ਅਰਥ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ: ‘ਮਨਿ-ਜੀਤੈ, ਰਾਹਿ-ਦਸਿਐ, ਮੁਹਿ-ਡਿਠੈ’ ਭਾਵ ਮਨ ਜਿੱਤਨ ਨਾਲ, ਰਾਹ ਦੱਸਣ ਨਾਲ, ਮੂੰਹ ਵੇਖਣ ਨਾਲ’ ਆਦਿ।)

ਜਿਥੈ ਓਹੁ ਜਾਇ, ਤਿਥੈ ਓਹੁ ਸੁਰਖਰੂ; ‘ਉਸ ਕੈ ਮੁਹਿ-ਡਿਠੈ’, ਸਭ ਪਾਪੀ ਤਰਿਆ ॥ (ਮ: ੪/੮੭) (ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖਣ ਨਾਲ)

‘ਤਿਸ ਕੈ ਪਾਲੈ’, ਕਛੂ ਨ ਪੜੈ ॥ (ਮ: ੫/੧੭੯) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਪੱਲੇ ਵਿੱਚ (ਕੋਲ)

‘ਜਾ ਕੈ ਮਾਥੈ’, ਏਹੁ ਨਿਧਾਨੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੮੫) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ)

ਦਰਬੁ ਗਇਆ, ਸਭੁ ‘ਜੀਅ ਕੈ ਸਾਥੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੯੯)

ਜਿਸ ਨੋ ਤੁਮਹਿ ਦਿਖਾਇਓ ਦਰਸਨੁ, ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਪਾਛੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੦੭)

ਲਲਾ, ‘ਤਾ ਕੈ ਲਵੈ’; ਨ ਕੋਊ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੨) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ)

ਨਾਨਕ ਦਾਸ! ‘ਤਾ ਕੈ ਕੁਰਬਾਣੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੨੩੭)

ਸਾ ਧਨ ਦੁਬਲੀਆ ਜੀਉ, ‘ਪਿਰ ਕੈ ਹਾਵੈ’ ॥ (ਮ: ੧/੨੪੨) (ਭਾਵ ਪਤੀ ਦੇ ਹਹੁਕੇ (ਵਿਛੋੜੇ) ਵਿੱਚ)

‘ਜਾ ਕੈ ਹਿਰਦੈ’, ਦੀਓ ਗੁਰਿ ਨਾਮਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੮੬)

ਸਤਿ ਤੇ ਜਨ, ‘ਜਾ ਕੈ ਰਿਦੈ’ ਪ੍ਰਵੇਸ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੪)

‘ਜਾ ਕੈ ਰਿਦੈ’, ਬਿਸ੍ਵਾਸੁ ਪ੍ਰਭ ਆਇਆ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੫)

‘ਜਾ ਕੈ ਰਿਦੈ’ ਬਸੈ, ਹਰਿ ਸੋਇ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੮)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਆਖਿਐ’ ਜੋ ਚਲੈ, ਸੋ ਸਤਿ ਪੁਰਖੁ ਭਲ ਭਲਾ ॥ (ਮ: ੪/੩੦੪)

‘ਭਾਣੈ’ ਚਲੈ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੈ, ਐਸਾ ਸੀਗਾਰੁ ਕਰੇਇ ॥ (ਮ: ੩/੩੧੧) (ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ (ਵਿੱਚ)

ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਾ ਰਖਣਹਾਰਾ ਹਰਿ ਆਪਿ ਹੈ; ‘ਸਤਿਗੁਰੂ ਕੈ ਪਿਛੈ’, ਹਰਿ ਸਭਿ ਉਬਾਰਿਆ ॥ (ਮ: ੪/੩੧੨) (ਭਾਵ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ)

‘ਤਿਸੁ ਜਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰਣੈ’, ਜਿਨਿ ਭਜਿਆ ਪ੍ਰਭੁ ਨਿਰਬਾਣੁ ॥ (ਮ: ੫/੩੧੮)

‘ਮੁਹਿ ਡਿਠੈ ਤਿਨ ਕੈ’ ਜੀਵੀਐ, ਹਰਿ ਅੰਮਿ੍ਰਤੁ ਚਖੇ ॥ (ਮ: ੫/੩੧੮)

‘ਜਾ ਕੈ ਰਿਦੈ’, ਭਾਉ ਹੈ ਦੂਜਾ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੨੪)

‘ਦਧਿ ਕੈ ਭੋਲੈ’, ਬਿਰੋਲੈ ਨੀਰੁ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੨੬) (ਭਾਵ ਦਹੀ ਦੇ ਭੁਲੇਖੇ ਵਿੱਚ)

‘ਤਿਨ ਕੈ ਸਦ ਬਲਿਹਾਰੈ’, ਜਾਉ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੨੮)

‘ਸਹਜ ਕੈ ਪਾਵੜੈ’, ਪਗੁ ਧਰਿ ਲੀਜੈ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੨੯) (ਭਾਵ ਅਡੋਲਤਾ ਦੀ ਰਕਾਬ ਵਿੱਚ)

‘ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤਿ ਕੈ ਕਾਰਣੈ’, ਕਹੁ ਰਵਿਦਾਸ ਚਮਾਰ ॥ (ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ/੩੪੬)

‘ਤਾ ਕੈ ਸਦ ਬਲਿਹਾਰੈ’, ਜਾਉ ॥ (ਮ: ੧/੩੫੩)

ਹਉ ‘ਬਲਿਹਾਰੈ ਤਾ ਕੈ’, ਜਾਉ ॥ (ਮ: ੧/੩੫੪)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਭੈ’, ਸਾਚੈ ਸਾਚਿ ਸਮਾਇ ॥ (ਮ: ੩/੩੬੩)

‘ਜਿਨ੍ ਕੈ ਪੋਤੈ’ ਪੁੰਨੁ, ਤਿਨ੍ਾ ਗੁਰੂ ਮਿਲਾਏ ॥ (ਮ: ੩/੩੬੪) (ਭਾਵ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਜਾਨੇ ਵਿੱਚ)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ; ਸਚੁ ਸੋਝੀ ਹੋਈ ॥ (ਮ: ੩/੩੬੫)

‘ਸਤ ਕੈ ਖਟਿਐ’, ਦੁਖੁ ਨਹੀ ਪਾਇਆ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੨)

‘ਪਰਮੇਸਰ ਕੈ ਦੁਆਰੈ’, ਜਿ ਹੋਇ ਬਿਤੀਤੈ; ਸੁ ਨਾਨਕੁ ਆਖਿ ਸੁਣਾਵੈ ॥ (ਮ: ੫/੩੭੩)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਭੈ ਭਾਇ’, ਜੋ ਰਤੇ; ਸਿਫਤੀ ਸਚਿ ਸਮਾਉ ॥ (ਮ: ੩/੪੨੭)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਚਲਦੀਆ; ਨਾਮੇ ਸਹਜਿ ਸੀਗਾਰੁ ॥ (ਮ: ੩/੪੨੬)

ਰਾਰੈ, ਰਾਮੁ ਚਿਤਿ ਕਰਿ ਮੂੜੇ! ‘ਹਿਰਦੈ ਜਿਨ੍ ਕੈ’, ਰਵਿ ਰਹਿਆ ॥ (ਮ: ੩/੪੩੫)

‘ਹਿਰਦੈ ਜਿਨ੍ ਕੈ’, ਕਪਟੁ ਵਸੈ; ਬਾਹਰਹੁ ਸੰਤ ਕਹਾਹਿ ॥ (ਮ: ੩/੪੯੧)

ਨਾਚੁ ਰੇ ਮਨ! ‘ਗੁਰ ਕੈ ਆਗੈ’ ॥ (ਮ: ੩/੫੦੬)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭੈ’, ਭੰਨਿ ਨ ਘੜਿਓ; ਰਹੈ ਅੰਕਿ ਸਮਾਏ ॥ (ਮ: ੩/੫੪੯)

ਹਰਿ ਕਿਰਪਾ ਤੇ ਹੋਆ ਹਰਿ ਭਗਤੁ; ਹਰਿ ਭਗਤ ‘ਜਨਾ ਕੈ ਮੁਹਿ-ਡਿਠੈ’, ਜਗਤੁ ਤਰਿਆ ਸਭੁ ਲੋੜੀਐ ॥ (ਮ: ੪/੫੫੦) (ਭਾਵ ਸੇਵਕ ਦਾ ਮੂੰਹ ਵੇਖਣ ਨਾਲ)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਭੈ’, ਕੇਤੇ ਨਿਸਤਰੇ; ਭੈ ਵਿਚਿ ਨਿਰਭਉ ਪਾਇ ॥ (ਮ: ੩/੫੫੧)

ਨਾਨਕ! ਹਉ ‘ਤਿਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰਣੈ’; ਜੋ, ਅਨਦਿਨੁ ਜਪਹਿ ਮੁਰਾਰਿ ॥ (ਮ: ੩/੫੮੫)

ਇਕਿ ਸਦਾ ਇਕਤੈ ਰੰਗਿ ਰਹਹਿ; ਤਿਨ ਕੈ ਹਉ ਸਦ ‘ਬਲਿਹਾਰੈ’, ਜਾਉ ॥ (ਮ: ੩/੫੮੭) (ਤਿਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰੈ)

ਜਿਨ ਕੈ, ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਵਸਿਆ ਸਦ ‘ਹਿਰਦੈ’; ਹਰਿ ਨਾਮੋ ਤਿਨ ਕੰਉ ਰਖਣਹਾਰਾ ॥ (ਮ: ੪/੫੯੨) (ਜਿਨ ਕੈ ਹਿਰਦੈ)

ਪਾਇ ਪਰਉ ‘ਗੁਰ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰੈ’; ਜਿਨਿ ਸਾਚੀ ਬੂਝ ਬੁਝਾਈ ॥ (ਮ: ੧/੫੯੬)

ਸੁਖੀਏ ਕਉ ਪੇਖੈ ਸਭ ਸੁਖੀਆ; ‘ਰੋਗੀ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਸਭ ਰੋਗੀ ॥ (ਮ: ੫/੬੧੦)

‘ਤਿਸ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਕੋਇ ਨ ਭੂਲਾ; ਜਿਨਿ ਸਗਲੋ ਬ੍ਰਹਮੁ ਪਛਾਤਾ ॥ (ਮ: ੫/੬੧੦)

ਕਹੁ ਨਾਨਕ! ਹਮ ਇਹੈ ਹਵਾਲਾ, ਰਾਖੁ ‘ਸੰਤਨ ਕੈ ਪਾਛੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੬੧੩)

ਬੋਲੇ, ‘ਸਾਹਿਬ ਕੈ ਭਾਣੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੬੨੯)

ਕਉਨੁ ਨਾਮੁ ਗੁਰ, ‘ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰੈ’; ਭਵ ਸਾਗਰ ਕਉ ਤਰਈ ॥ (ਮ: ੯/੬੩੨)

ਹਾਰਿ ਪਰਿਓ, ‘ਸੁਆਮੀ ਕੈ ਦੁਆਰੈ’; ਦੀਜੈ ਬੁਧਿ ਬਿਬੇਕਾ ॥ (ਮ: ੫/੬੪੧)

‘ਜਿਨ ਕੈ ਪੋਤੈ’, ਪੁੰਨੁ ਹੈ; ਸੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਿਖ, ਗੁਰੂ ਪਹਿ ਜਾਤੇ ॥ (ਮ: ੪/੬੪੮) (ਭਾਵ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ਜਾਨੇ ਵਿੱਚ)

‘ਪਿਰ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਸਦਾ ਚਲੈ; ਤਾ ਬਨਿਆ ਸੀਗਾਰੁ ॥ (ਮ: ੩/੬੫੧)

ਹਉ, ਹਰਿ ਕੈ ਸਦ ‘ਬਲਿਹਾਰਣੈ’; ਜਿਤੁ ਸੇਵਿਐ, ਸੁਖੁ ਪਾਇ ॥ (ਮ: ੩/੬੫੩)

ਹੰਉ ‘ਕੁਰਬਾਨੈ’ ਜਾਉ ਤਿਨਾ ਕੈ; ਲੈਨਿ ਜੋ, ਤੇਰਾ ਨਾਉ ॥ (ਮ: ੧/੭੨੨) (ਤਿਨਾ ਕੈ ਕੁਰਬਾਨੈ)

‘ਦੀਨ ਕੈ ਤੋਸੈ’, ਦੁਨੀ ਨ ਜਾਏ ॥ (ਮ: ੫/੭੪੩) (ਭਾਵ ਨਾਮ-ਧਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਨਾਲ)

ਨਾਮ ਧਨੁ, ਜਿਸੁ ‘ਜਨ ਕੈ ਪਾਲੈ’; ਸੋਈ ਪੂਰਾ ਸਾਹਾ ॥ (ਮ: ੫/੬੮੦) (ਭਾਵ ਉਸ ਸੇਵਕ ਦੇ ਪੱਲੇ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਤੇ ਨਾਹੀ ਕੋ ਸੁਖੀ; ‘ਤਾ ਕੈ ਪਾਛੈ’, ਜਾਉ ॥ (ਮ: ੫/੭੪੫) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ)

‘ਜਾ ਕੈ ਕੀਐ’, ਸ੍ਰਮੁ ਕਰੈ; ਤੇ ਬੈਰ ਬਿਰੋਧੀ ॥ (ਮ: ੫/੮੦੯)

‘ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਬਾਸਬੈ’ (ਵਸੇਵੇ ਵਿੱਚ); ਕਲਮਲ ਸਭਿ ਨਸਨਾ ॥ (ਮ: ੫/੮੧੧)

‘ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਵਾਰਣੈ’, ਮਿਲਿਆ ਸੰਜੋਗੁ ॥ (ਮ: ੫/੮੧੭)

ਇਸੁ ਹਰਿ ਧਨ ਕਾ ਕੋਈ ਸਰੀਕੁ ਨਾਹੀ, ਕਿਸੈ ਕਾ ਖਤੁ ਨਾਹੀ; ਕਿਸੈ ਕੈ ਸੀਵ ‘ਬੰਨੈ’ ਰੋਲੁ ਨਾਹੀ, ਜੇ ਕੋ ਹਰਿ ਧਨ ਕੀ ਬਖੀਲੀ ਕਰੇ, ਤਿਸ ਕਾ ਮੁਹੁ; ਹਰਿ, ਚਹੁ ਕੁੰਡਾ ਵਿਚਿ ਕਾਲਾ ਕਰਾਇਆ ॥ (ਮ: ੪/੮੫੩) (‘ਕਿਸੈ ਕੈ ਬੰਨੈ’ ਭਾਵ ਕਿਸੇ ਦੇ ਹੱਦ ਬੰਨ (ਪਟੇ) ਵਿੱਚ)

‘ਸੰਤਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰੈ’, ਜਾਉ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੯)

ਰਤਨ ਕੋਠੜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸੰਪੂਰਨ, ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਖਜਾਨੈ ॥ (ਮ: ੫/੮੮੩)

ਕਉਨੁ ਨਾਮੁ, ਜਗੁ ‘ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰੈ’; ਪਾਵੈ ਪਦੁ ਨਿਰਬਾਨਾ ॥ (ਮ: ੯/੯੦੨)

ਮੁਕਤੁ ਹੋਤ ਨਰ, ‘ਜਾ ਕੈ ਸਿਮਰੈ’; ਨਿਮਖ ਨ ਤਾ ਕਉ ਗਾਇਓ ॥ (ਮ: ੯/੯੦੨)

ਨਾਨਕ! ਅਗਨਿ ਮਰੈ; ‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ’ ॥ (ਮ: ੧/੯੪੩)

ਸਿਖ ਹੰਸ ਸਰਵਰਿ ਇਕਠੇ ਹੋਏ; ‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਹੁਕਮਾਵੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੯੬੦)

‘ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਕੈ ਆਸਰੈ’; ਪ੍ਰਭ ਸਿਉ ਰੰਗੁ ਲਾਏ ॥ (ਮ: ੫/੯੬੬)

‘ਅਬ ਕੈ ਕਹਿਐ’, ਨਾਮੁ ਨ ਮਿਲਈ; ਤੂ ਸਹੁ ਜੀਅੜੇ! ਭਾਰੀ ਜੀਉ ॥ (ਮ: ੧/੯੯੩)

‘ਸਾਹੈ ਕੈ ਫੁਰਮਾਇਅੜੈ’ (ਹੁਕਮ ਨਾਲ), ਜੀ! ਦੇਹੀ ਵਿਚਿ ਜੀਉ ਆਇ ਪਇਆ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੦੭)

ਲਾਲੈ, ਗਾਰਬੁ ਛੋਡਿਆ; ‘ਗੁਰ ਕੈ ਭੈ’, ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਈ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੧੧)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਮਨਿ ਵਸੈ; ਤਾ ਅਹਿਨਿਸਿ ਰਹੈ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥ (ਮ: ੧/੧੦੧੫)

ਸਭੁ ਜਗੁ ਹੈ, ਤਿਸ ਹੀ ‘ਕੈ ਚੀਰੈ’ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੪੮) (ਤਿਸ ਕੈ ਚੀਰੈ)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਏ ॥ (ਮ: ੩/੧੦੫੨)

ਤਿਸੁ ਸਾਹਿਬ ਕੈ ਹਉ ‘ਕੁਰਬਾਣੈ’ ॥ (ਮ: ੪/੧੦੭੦) (ਸਾਹਿਬ ਕੈ ਕੁਰਬਾਣੈ)

ਸਭੇ ਇਛਾ ਪੂਰੀਆ; ਲਗਿ, ‘ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਪਾਵੈ’ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੯੭)

ਹਰਿ ਗੁਣ, ‘ਹਿਰਦੈ’ ਟਿਕਹਿ ਤਿਸ ਕੈ; ਜਿਸੁ ਅੰਤਰਿ ਭਉ ਭਾਵਨੀ ਹੋਈ ॥ (ਮ: ੪/੧੧੧੫) ) (ਤਿਸ ਕੈ ਹਿਰਦੈ)

ਰਾਮ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਤ੍ਰਿਪਤਿ ਨ ਆਵੈ; ‘ਕਿਰਤ ਕੈ ਬਾਂਧੈ’, ਭੇਖੁ ਭਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੧੧੨੭)

‘ਤਿਸ ਕੈ ਨੇੜੈ’; ਕੋਇ ਨ ਜਾਵੈ ॥ (ਮ: ੪/੧੧੩੪)

‘ਕੀਤੇ ਕੈ ਕਹਿਐ’, ਕਿਆ ਹੋਈ ॥ (ਮ: ੩/੧੧੫੪)

ਕੰਦ੍ਰਪ ਕੋਟਿ; ‘ਜਾ ਕੈ ਲਵੈ’, ਨ ਧਰਹਿ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੬੩)

ਮਨੁ ‘ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਆਵੈ ਜਾਇ ॥ (ਮ: ੧/੧੧੮੮)

‘ਗੁਰ ਕੈ ਤਕੀਐ’ (ਆਸਰੇ ਨਾਲ), ਸਾਚੈ ਤਾਣਿ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੭੫)

ਜਿਨ ਦੀਆ, ‘ਤਿਸ ਕੈ ਕੁਰਬਾਨੈ’; ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਨਮਸਕਾਰੋ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੧੫)

‘ਜਿਨ ਕੈ ਪੋਤੈ’, ਪੁੰਨੁ ਹੈ; ਗੁਰੁ ਪੁਰਖੁ ਮਿਲਾਇਆ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੩੮)

‘ਜਿਨ ਕੈ ਹਿਰਦੈ’, ਮੈਲੁ ਕਪਟੁ ਹੈ; ਬਾਹਰੁ ਧੋਵਾਇਆ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੪੩)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਜੋ ਚਲੈ; ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਰਲਿਆ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੪੫)

‘ਤਾ ਕੈ ਪਾਛੈ’, ਕੋਇ ਨ ਖਾਇ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੫੬)

‘ਜਿਨ੍ ਕੈ ਹੀਅਰੈ’, ਬਸਿਓ ਮੇਰਾ ਸਤਿਗੁਰੁ; ਤੇ ਸੰਤ ਭਲੇ ਭਲ ਭਾਂਤਿ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੬੪) (ਜਿਨ ਕੈ ਹੀਅਰੈ)

ਜਿਨ ਕੈ, ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਾਹੀ ਹਰਿ ‘ਹਿਰਦੈ’; ਤੇ ਕਪਟੀ ਨਰ ਨਿਤ ਕਪਟੁ ਕਮਾਂਤਿ ॥ (ਮ: ੪/੧੨੬੪) (ਜਿਨ ਕੈ ਹਿਰਦੈ)

ਨਾਮ ਅਧਾਰਿ ਚਲਾ, ‘ਗੁਰ ਕੈ ਭੈ ਭੇਤਿ’ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੭੪)

ਇਕਿ, ‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭੈ’; ਨਾਮ ਅਧਾਰ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੭੫)

‘ਹਰਿ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਸਤਿਗੁਰੁ ਭੇਟਿਆ; ਸਭੁ ਜਨਮੁ ਸਵਾਰਣਹਾਰੁ ॥(ਮ: ੩/੧੨੭੬)

ਨਾਨਕ! ‘ਭਾਣੈ’ ਚਲੈ ਕੰਤ ਕੈ, ਸੁ ਮਾਣੇ ਸਦਾ ਰਲੀ ॥ (ਮ: ੩/੧੨੮੦) (ਕੰਤ ਕੈ ਭਾਣੈ)

ਹਉ ‘ਤਿਨ ਕੈ ਬਲਿਹਾਰਣੈ’; ਜਿਨੀ ਸਚੁ ਰਖਿਆ ਉਰਿ ਧਾਰਿ ॥ (ਮ: ੩/੧੨੮੫)

‘ਜਿਨ ਕੈ ਪਲੈ’, ਧਨੁ ਵਸੈ; ਤਿਨ ਕਾ ਨਾਉ ਫਕੀਰ ॥ (ਮ: ੧/੧੨੮੭)

‘ਜਾ ਕੈ ਹ੍ਰਿਦੈ’; ਬਸਹਿ ਗੁਰ ਪੈਰਾ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੯੯)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਜੋ ਚਲੈ; ਤਿਨ ਦਾਲਦੁ ਦੁਖੁ ਲਹਿ ਜਾਇ ॥ (ਮ: ੪/੧੩੧੩)

‘ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ’, ਜੋ ਚਲੈ; ਤਿਪਤਾਸੈ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੧੪)

ਕਬੀਰ! ‘ਸੂਰਜ ਚਾਂਦ ਕੈ ਉਦੈ’; ਭਈ ਸਭ ਦੇਹ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੩੭੪)

ਕਬੀਰ ‘ਪਰਦੇਸੀ ਕੈ ਘਾਘਰੈ’, ਚਹੁ ਦਿਸਿ ਲਾਗੀ ਆਗਿ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੩੬੬)

‘ਜਾ ਕੈ ਹ੍ਰਿਦੈ’, ਵਸਿਆ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਇ ॥ (ਮ: ੫/੧੩੩੭)

ਪਰਤੀਤਿ ‘ਹੀਐ’ ਆਈ ਜਿਨ ਜਨ ਕੈ; ਤਿਨ੍ ਕਉ ਪਦਵੀ ਉਚ ਭਈ ॥ (ਭਟ ਗਯੰਦ/੧੪੦੨) (ਜਿਨ ਜਨ ਕੈ ਹੀਐ)

ਪਰਤਛਿ ‘ਰਿਦੈ’ ਗੁਰ ਅਰਜੁਨ ਕੈ; ਹਰਿ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮਿ, ਨਿਵਾਸੁ ਲੀਅਉ ॥ (ਭਟ ਮਥੁਰਾ /੧੪੦੯) (ਗੁਰ ਅਰਜੁਨ ਕੈ ਰਿਦੈ)

(ਭਾਗ-3) (ੲ)

ਉਪਰੋਕਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵੀਚਾਰ ਕਿ ਜਦ ‘ਕੈ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ‘ਦੇ’ (ਸੰਬੰਧਕ) ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ‘ਕੈ’ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ‘ਇੱਕ ਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਨਾਉ’ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ‘ਅੰਤ ਔਕੁੜ ਸਹਿਤ’ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ‘ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ’ ਜਾਂ ‘ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ’ ’ਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ’ ਅਤੇ ‘ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ’ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਰਕੀ ਅਰਥ (ਨਾਲ, ਰਾਹੀਂ, ਵਿੱਚ, ਅੰਦਰ ਆਦਿ) ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਕਤ ਭਾਗ-3 (ਅ) ਵਿੱਚ ਵੀਚਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਅਗਰ ਕਾਵਿ ਤੋਲ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ‘ਅੰਤ ਸਿਹਾਰੀ’ ਜਾਂ ‘ਅੰਤ ਦੁਲਾਵਾਂ’ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਾ ਪਵੇ ਤਾਂ ‘ਕੈ’ ਅੱਖਰ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਉਪਰੋਕਤ ਤਮਾਮ ਕਾਰਕੀ ਅਰਥ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਇਸ ਨਿਯਮ ਅਧੀਨ ਸਰਲਾਰਥ ਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਲਈ ‘ਕੈ’ ਅੱਖਰ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ‘ਵਿਸਰਾਮ’ (ਠਹਿਰਾਓ) ਦੇਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ:

ਜਾ ਕੈ, ਊਣਾ ਕਛਹੂ ਨਾਹਿ ॥ (ਮ: ੫/੧੮੭) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਹਰਿ ਧਨੁ ਸੋ ਸਚ ਸਾਹੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੮੯) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਨਾਮੁ ਭਗਤ ਕੈ, ਪ੍ਰਾਨ ਅਧਾਰੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੮੯) (ਭਾਵ ਭਗਤ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਨਾਮੁ ਭਗਤ ਕੈ, ਸੁਖ ਅਸਥਾਨੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੮੯) (ਭਾਵ ਭਗਤ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਕੇਵਲ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੀ ॥ (ਮ: ੫/੨੦੭) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਕਿਛੁ ਨਾਹੀ, ਤਾ ਕੈ, ਕਮੀ ॥ (ਮ: ੫/੨੧੨) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਕੋਟਿ ਪੂਜਾ ਜਾ ਕੈ, ਹੈ ਧਿਆਨ ॥ (ਮ: ੫/੨੩੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ (ਰੱਬ) ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਐਸੀ ਦਿ੍ਰੜਤਾ ਤਾ ਕੈ, ਹੋਇ ॥ (ਮ: ੫/੨੩੬) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਸਾਜਨੁ ਦੁਸਟੁ ਜਾ ਕੈ, ਏਕ ਸਮਾਨੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੩੬) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਸਹਜੁ ਭਇਆ; ਸੋ ਜਾਣੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੩੭) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਊਨ ਨਾਹੀ; ਕਾਹੂ ਬਾਤ ॥ (ਮ: ੫/੨੩੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਙਿਆਨੀ ਸੋਇ; ਜਾ ਕੈ, ਦਿ੍ਰੜ ਸੋਊ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੧) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਙਿਆਨੀ ਰਹਤ ਆਗਿਆ, ਦਿ੍ਰੜੁ ਜਾ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੧) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਉਸਨ ਸੀਤ ਸਮਸਰਿ, ਸਭ ਤਾ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੧) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਉਆ ਕੈ, ਕੁਸਲ; ਨ ਕਤਹੂ ਹੂਏ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੬) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਦੁਖ ਸੁਖ ਉਆ ਕੈ, ਸਮਤ ਬੀਚਾਰਾ ॥ (ਮ: ੫/੨੫੯) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਹਰਿ ਜਨ ਕੈ, ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੪) (ਭਾਵ ਹਰਿ ਜਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਨ ਕੈ, ਮਾਲੁ ਖਜੀਨਾ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੫) (ਭਾਵ ਹਰਿ ਜਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਨ ਕੈ, ਓਟ ਸਤਾਣੀ ॥ (ਮ: ੫/੨੬੫) (ਭਾਵ ਹਰਿ ਜਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ, ਧੀਰਜੁ ਏਕ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੨) (ਭਾਵ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ, ਮਿਤ੍ਰ ਸਤ੍ਰੁ ਸਮਾਨਿ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੨) (ਭਾਵ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ, ਨਾਹੀ ਅਭਿਮਾਨ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੨) (ਭਾਵ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ; ਹੋਇ, ਸੁ ਭਲਾ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੩) (ਭਾਵ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ, ਨਾਮੁ ਪਰਵਾਰੁ ॥ (ਮ: ੫/੨੭੩) (ਭਾਵ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਅਨਦ ਰੂਪ ਮੰਗਲ ਸਦ, ਜਾ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੨੮੪) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਹਰਿ ਸਾ ਠਾਕੁਰੁ ਭਾਈ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੨੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਕਾ ਕੋ ਠਾਕੁਰੁ, ਕਾ ਕੋ ਸੇਵਕੁ; ਕੋ ‘ਕਾਹੂ ਕੈ’, ਜਾਸੀ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੩੪) (ਭਾਵ ਕਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਕਬੀਰ ਕੋ ਸੁਆਮੀ ਐਸੋ ਠਾਕੁਰੁ; ਜਾ ਕੈ, ਮਾਈ ਨ ਬਾਪੋ ਰੇ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੩੩੯) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਹਰਿ ਹਰਿ ਕੀਰਤਨੁ ਨੀਤਾ ॥ (ਮ: ੫/੩੮੫) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਮਿਤ੍ਰ ਸਤ੍ਰੁ ਜਾ ਕੈ, ਏਕ ਸਮਾਨੈ ॥ (ਮ: ੫/੩੯੨) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕਉ ਰਾਮ ਭਤਾਰੁ; ਤਾ ਕੈ, ਅਨਦੁ ਘਣਾ ॥ (ਮ: ੫/੪੫੭) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਨਾਨਕੁ ਵਖਾਣੈ ਗੁਰ ਬਚਨਿ ਜਾਣੈ; ਜਾ ਕੋ ਰਾਮੁ ਭਤਾਰੁ; ‘ਤਾ ਕੈ’, ਅਨਦੁ ਘਣਾ ॥ (ਮ: ੫/੪੫੭) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਰਸਨਾ ਰਾਮ ਨਾਮ ਹਿਤੁ, ਜਾ ਕੈ; ਕਹਾ ਕਰੈ ਜਮਨਾ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੪੭੬) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਨ ਨਾਨਕ! ਅੰਗੁ ਕੀਆ ਪ੍ਰਭਿ ਕਰਤੈ, ਜਾ ਕੈ, ਕੋਟਿ ਐਸੀ ਦਾਸਾਇ ॥ (ਮ: ੫/੫੦੦) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਸੁਖ ਸਨੇਹੁ ਅਰੁ ਭੈ ਨਹੀ, ਜਾ ਕੈ; ਕੰਚਨ ਮਾਟੀ ਮਾਨੈ ॥ (ਮ: ੯/੬੩੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਨਹ ਨਿੰਦਿਆ ਨਹ ਉਸਤਤਿ, ਜਾ ਕੈ; ਲੋਭੁ ਮੋਹੁ ਅਭਿਮਾਨਾ ॥ (ਮ: ੯/੬੩੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਸੂਖੁ ਸਹਜੁ ਆਨੰਦੁ, ਸੰਤਨ ਕੈ; ਨਾਨਕ! ਗੁਰ ਤੇ ਜਾਨਾ ॥ (ਮ: ੫/੬੭੨) (ਭਾਵ ਸੰਤਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਅਨਦੁ, ਸੰਤਨ ਕੈ; ਭਗਤਿ ਗੋਵਿੰਦ ॥ (ਮ: ੫/੬੭੬) (ਭਾਵ ਸੰਤਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਸੂਖੁ, ਸੰਤਨ ਕੈ; ਬਿਨਸੀ ਚਿੰਦ ॥ (ਮ: ੫/੬੭੬) (ਭਾਵ ਸੰਤਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਨ ਕੀ ਧੂਰਿ ਦੇਹੁ ਕਿਰਪਾ ਨਿਧਿ ! ਨਾਨਕ ਕੈ, ਸੁਖੁ ਏਹੀ ॥ (ਮ: ੫/੬੮੦) (ਭਾਵ ਨਨਕ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਪਰ ਨਿੰਦਾ ਉਸਤਤਿ ਨਹ, ਜਾ ਕੈ; ਕੰਚਨ ਲੋਹ ਸਮਾਨੋ ॥ (ਮ: ੯/੬੮੫) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਤ ਪ੍ਰਿਅ ਪ੍ਰੀਤਮ ਪ੍ਰਭ ਕੇ; ਤਾ ਕੈ, ਹਰਿ ਹਰਿ ਗਾਈਐ ॥ (ਮ: ੫/੭੦੦) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਪਖਾ ਫੇਰੀ, ਪਾਣੀ ਢੋਵਾ, ਹਰਿ ਜਨ ਕੈ; ਪੀਸਣੁ ਪੀਸਿ ਕਮਾਵਾ ॥ (ਮ: ੫/੭੪੯) (ਭਾਵ ਹਰਿ ਜਨ ਦੇ ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਪਾਣੀ ਪਖਾ ਪੀਸੁ, ਦਾਸ ਕੈ; ਤਬ ਹੋਹਿ ਨਿਹਾਲੁ ॥ (ਮ: ੫/੮੧੧) (ਭਾਵ ਦਾਸ ਦੇ ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਸੰਤਨ ਕੈ, ਆਨੰਦੁ ਏਹੁ; ਨਿਤ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਏ॥ (ਮ: ੫/੮੧੩) (ਭਾਵ ਸੰਤਨ ਦੇ ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਦੇਉ ਸੂਹਨੀ, ਸਾਧ ਕੈ; ਬੀਜਨੁ ਢੋਲਾਵਉ ॥ (ਮ: ੫/੮੧੩) (ਭਾਵ ਸਾਧ (ਗੁਰੂ) ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਸੰਤਨ ਕੈ, ਸੁਨੀਅਤ; ਪ੍ਰਭ ਕੀ ਬਾਤ ॥ (ਮ: ੫/੮੨੦) (ਭਾਵ ਸੰਤਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਪਰਮ ਜੋਤਿ ਪੁਰਖੋਤਮੋ; ਜਾ ਕੈ, ਰੇਖ ਨ ਰੂਪ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੮੫੭) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਲਾਲ ਨਾਮ, ਜਾ ਕੈ; ਭਰੇ ਭੰਡਾਰ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਰੰਕੁ ਰਾਉ, ਜਾ ਕੈ; ਏਕ ਸਮਾਨਿ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਕੇਵਲ ਨਾਮੁ ਗਾਈਐ; ਜਾ ਕੈ, ਨੀਤ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਕੀਰਤਿ ਨਿਰਮਲ ਸਾਰ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਏਕੁ ਨਿਰੰਕਾਰੁ, ਜਾ ਕੈ; ਨਾਮ ਅਧਾਰ ॥ (ਮ: ੫/੮੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਮੰਗਲਾ ਹਰਿ ਮੰਗਲਾ; ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭ ਕੈ, ਸੁਣੀਐ ਮੰਗਲਾ ॥ (ਮ: ੫/੯੨੪) (ਭਾਵ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਨਾਮੁ ਨਰਹਰ ਨਿਧਾਨੁ, ਜਿਨ ਕੈ; ਰਸ ਭੋਗ ਏਕ ਨਰਾਇਣਾ ॥ (ਮ: ੫/੯੨੫) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਰੁਣ ਝੁਣੋ ਸਬਦੁ ਅਨਾਹਦੁ; ਨਿਤ ਉਠਿ ਗਾਈਐ, ਸੰਤਨ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੯੨੫) (ਭਾਵ ਸੰਤਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਕਿਲਵਿਖ ਸਭਿ ਦੋਖ ਬਿਨਾਸਨੁ; ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਜਪੀਐ, ਗੁਰ ਮੰਤਨ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੯੨੫) (ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਉਪਦੇਸ ਦੇ ਰਾਹੀਂ)

ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ, ਜਨਮੇ; ਗਵਨੁ ਮਿਟਾਇਆ ॥ (ਮ: ੧/੯੪੦) (ਭਾਵ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਆਵਾਗਵਨ ਮਿਟਾਇਆ।)

ਜੋਗੀ ਜੁਗਤਿ ਨਾਮੁ ਨਿਰਮਾਇਲੁ; ਤਾ ਕੈ, ਮੈਲੁ ਨ ਰਾਤੀ ॥ (ਮ: ੧/੯੯੨) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਮੋਖ ਮੁਕਤਿ ਦੁਆਰਿ; ਜਾ ਕੈ, ਸੰਤ ਰਿਦਾ ਭੰਡਾਰੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੧੭) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ਨਵ ਨਿਧਿ; ਜਾ ਕੈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪਰਵਾਹ ॥ (ਮ: ੫/੧੦੧੭) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਸਰਬ ਗੁਣਾ, ਤਾ ਕੈ; ਬਹੁਤੁ ਨਿਧਾਨ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੪੩) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਨਾਨਕ! ਜਾ ਕੈ, ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੪੪) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਊਣਾ ਨਾਹੀ ਕਿਛੁ, ਜਨ ਤਾ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੦) (‘ਤਾ ਜਨ ਕੈ’ ਭਾਵ ਉਸ ਜਨ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰ)

ਤਿਸੁ ਜਨ ਕੈ, ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕਾ ਨਿਵਾਸੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੨) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਲੈ ਪਾਟੀ ਪਾਧੇ ਕੈ, ਆਇਆ ॥ (ਮ: ੩/੧੧੫੪) (ਭਾਵ ਪੰਡਿਤ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਕੋਟਿ ਮਾਇਆ ਜਾ ਕੈ, ਸੇਵਕਾਇ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੬) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਕੋਟਿ ਪੂਰੀਅਤ (ਪੂਰੇ ਜਾਂਦੇ) ਹੈ ਜਾ ਕੈ, ਨਾਦ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੫੬) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਜਉ ਨਿਰਧਨੁ; ਸਰਧਨ ਕੈ, ਜਾਇ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੫੯) ( ਭਾਵ ਜੇ ਗ਼ਰੀਬ, ਪੈਸੇ ਵਾਲੇ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾਏ)

ਜਉ ਸਰਧਨੁ; ਨਿਰਧਨ ਕੈ, ਜਾਇ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੫੯) (ਭਾਵ ਜੇ ਧਨੀ, ਗ਼ਰੀਬ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾਏ)

ਕੋਟਿ ਸੂਰ ਜਾ ਕੈ, ਪਰਗਾਸ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੬੨) (ਭਾਵ ਜਿਸ (ਰੱਬ) ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਦੁਰਗਾ ਕੋਟਿ ਜਾ ਕੈ, ਮਰਦਨੁ ਕਰੈ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੬੨) (ਭਾਵ ਜਿਸ (ਰੱਬ) ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਧਰਮ ਕੋਟਿ ਜਾ ਕੈ, ਪ੍ਰਤਿਹਾਰ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ (ਰੱਬ) ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਛਪਨ ਕੋਟਿ ਜਾ ਕੈ, ਪ੍ਰਤਿਹਾਰ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ (ਰੱਬ) ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਬਾਵਨ ਕੋਟਿ ਜਾ ਕੈ, ਰੋਮਾਵਲੀ ॥ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ/੧੧੬੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ (ਰੱਬ) ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਮੰਗਲੁ, ਤਿਸ ਕੈ; ਜਿਸੁ ਏਕੁ ਕਾਮੁ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੮੦) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਕੀਰਤਨੁ ਹਰਿ ਧੁਨੀ ॥ (ਮ: ੫/੧੧੮੦) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਤਾ ਕੈ, ਜਾਤਿ ਨ ਪਾਤੀ; ਨਾਮ ਲੀਨ ॥ ਸਭਿ ਦੂਖ ਸਖਾਈ, ਗੁਣਹ ਬੀਨ ॥ (ਮ: ੧/੧੧੮੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ‘ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ’ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਉਚੀ ਜਾਤ, ਕੁਲ ਨਹੀਂ, ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਦੁਖ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।)

ਸਰਬ ਸੂਖ ਤਾਹੂ ਕੈ, ਪੂਰਨ ਜਾ ਕੈ, ਸੁਖੁ ਹੈ ਹਰੀ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੧੫) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਜਿਸ ਦੇ ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਏਕਾ ਲਿਵ ਪੂਰਨ ਪਰਮੇਸੁਰ, ਭਉ ਨਹੀ ਨਾਨਕ! ਤਾ ਕੈ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੨੩) (ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਰਾਮ ਕੋ ਬਲੁ ਹੋਇ ॥ (ਮ: ੫/੧੨੨੩) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਏਕ ਜੀਅ ਕੈ; ਜੀਆ ਖਾਹੀ ॥(ਮ: ੧/੧੨੭੫) (ਭਾਵ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਜਿੰਦ ਦੇ ਵਾਸਤੇ (ਅਨੇਕਾਂ) ਜੀਵ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।)

ਜਾ ਕੈ, ਈਦਿ ਬਕਰੀਦਿ ਕੁਲ ਗਊ ਰੇ ਬਧੁ ਕਰਹਿ; ਮਾਨੀਅਹਿ ਸੇਖ ਸਹੀਦ ਪੀਰਾ ॥ (ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ/੧੨੯੩) (ਜਿਸ ‘ਕਬੀਰ’ ਦੀ ਕੁਲ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਬਾਪ ਵੈਸੀ ਕਰੀ; ਪੂਤ ਐਸੀ ਸਰੀ; ਤਿਹੂ ਰੇ ਲੋਕ ਪਰਸਿਧ ਕਬੀਰਾ ॥ (ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ/੧੨੯੩) (ਜਿਸ ‘ਕਬੀਰ’ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ, ਭਾਗਵਤੁ ਲੇਖੀਐ; ਅਵਰੁ ਨਹੀ ਪੇਖੀਐ; ਤਾਸ ਕੀ ਜਾਤਿ ਆਛੋਪ ਛੀਪਾ ॥ (ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ/੧੨੯੩) (ਜਿਸ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੱਬੀ ਸਿਫ਼ਤ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।)

ਜਾ ਕੈ; ਰੂਪੁ ਨਾਹੀ, ਜਾਤਿ ਨਾਹੀ; ਨਾਹੀ ਮੁਖੁ ਮਾਸਾ ॥ (ਮ: ੧/੧੩੨੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ; ਕਰਮੁ ਨਾਹੀ, ਧਰਮੁ ਨਾਹੀ; ਨਾਹੀ ਸੁਚਿ ਮਾਲਾ ॥ (ਮ: ੧/੧੩੨੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ; ਬਰਤੁ ਨਾਹੀ, ਨੇਮੁ ਨਾਹੀ, ਨਾਹੀ ਬਕਬਾਈ ॥ (ਮ: ੧/੧੩੨੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਜਾ ਕੈ; ਆਸ ਨਾਹੀ, ਨਿਰਾਸ ਨਾਹੀ, ਚਿਤਿ ਸੁਰਤਿ ਸਮਝਾਈ ॥ (ਮ: ੧/੧੩੨੮) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਪੁੰਨ ਦਾਨੁ ਜੋ ਬੀਜਦੇ; ਸਭ ਧਰਮ ਰਾਇ ਕੈ, ਜਾਈ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੧੪) (ਭਾਵ ਧਰਮਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਵਿਚਿ ਹਉਮੈ ਕਰਮ ਕਮਾਵਦੇ; ਸਭ ਧਰਮ ਰਾਇ ਕੈ, ਜਾਂਹੀ ॥ (ਮ: ੩/੧੪੧੮) (ਭਾਵ ਧਰਮਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਘਰ ਵਿੱਚ)

ਹਰਖੁ ਸੋਗੁ ਜਾ ਕੈ, ਨਹੀ; ਬੈਰੀ ਮੀਤ ਸਮਾਨਿ ॥ (ਮ: ੯/੧੪੨੭) (ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)

ਜਿਵ ਅੰਗਦੁ ਅੰਗਿ ਸੰਗਿ ਨਾਨਕ ਗੁਰ; ਤਿਵ ਗੁਰ ਅਮਰਦਾਸ ਕੈ, ਗੁਰੁ ਰਾਮਦਾਸੁ ॥ (ਭਟ ਕੀਰਤ /੧੪੦੬) (ਭਾਵ ਗੁਰ ਅਮਰਦਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ ‘ਗੁਰ ਰਾਮਦਾਸ’)

ਸੇਵਕ ਕੈ, ਭਰਪੂਰ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ; ਵਾਹ ਗੁਰੂ! ਤੇਰਾ ਸਭੁ ਸਦਕਾ ॥ (ਭਟ ਗਯੰਦ/੧੪੦੩) (ਸੇਵਕ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਗੁਰੂ ਵਾਹ!)

ਪਰਤਾਪੁ ਸਦਾ ਗੁਰ ਕਾ, ਘਟਿ ਘਟਿ; ਪਰਗਾਸੁ ਭਯਾ, ਜਸੁ ਜਨ ਕੈ ॥ (ਭਟ ਗਯੰਦ/੧੪੦੨) (ਭਾਵ ਜਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਹਿਰਦੈ ਵਿੱਚ)